[georgiapap]

Περίμενα να δω προχθές ένα ακόμα ντοκυμαντέρ για καρχαρίες αλλά με έκπληξη είδα ένα ‘έργο’ ολοκληρωμένο. Η ταινία Sharkwaterπραγματευόταν ένα περιβαλλοντικό πρόβλημα με πολλούς και διαφορετικούς τρόπους και το εξέταζε σε πολλά επίπεδα έχοντας ως στόχους τους σπουδαιότερους παράγοντες της ανθρώπινης συμπεριφοράς: περιβαλλοντική ευαισθητοποίηση, γνώσεις για περιβαλλοντικά θέματα, προσωπική επένδυση στο περιβάλλον, (κάποιες) γνώσεις για στρατηγικές περιβαλλοντικών δράσεων.

Ως προς το συναισθηματικό στοιχείο τα πράγματα ήταν έκδηλα. Οι σκηνές του σφαγιασμού των ψαριών ήταν ανατριχιαστικές ενώ αυτές με τους καρχαρίες που κολυμπούσαν στα γαλάζια νερά γύρω από τον ‘ήρωα’, γαλήνιες και χαλαρωτικές. (Τη διακαή επιθυμία του αφηγητή – σκηνοθέτη κ.λ.π. να βρίσκεται στο νερό με τους αγαπημένους του καρχαρίες προσωπικά δεν την καταλαβαίνω αλλά την σέβομαι. Είναι θέμα προσωπικής ανάγκης. Άλλωστε, αυτή είναι άλλη κουβέντα...).

Εκείνα τα στοιχεία όμως που πιστεύω ότι έκαναν την διαφορά είναι οι αναφορές της ταινίας σε θέματα κοινωνικά. Επιτέλους, τα περιβαλλοντικά προβλήματα είναι κοινωνικά προβλήματα. Οι καρχαρίες δεν εξολοθρεύονται επειδή κάποιοι κακοί άνθρωποι τους σκοτώνουν αλλά επειδή υπάρχει οικονομικό όφελος από αυτό.
Βεβαίως, η σύγχρονη κυρίαρχη φιλοσοφία είναι ακόμη ανθρωποκεντρική και αρνείται τον σεβασμό σε άλλα έμβια ή άβια στοιχεία. Όμως κι αυτή ακόμη η ανθρωποκεντρική θεώρηση πιστεύω πως υποστηρίζει και υποστηρίζεται από την οικονομική εξουσία γιατί την εξυπηρετεί.
Μου άρεσε λοιπόν ιδιαιτέρως η αναφορά στο παράνομο εμπόριο των πτερυγίων και η σύνδεση: παράνομη αλιεία από ψαράδες – διεφθαρμένες αρχές – μαφία της Ανατολής. Πιστεύω ότι ο τρόπος για την αντιμετώπιση των περιβαλλοντικών προβλημάτων δεν είναι απλά η περίφημη ‘ευαισθητοποίηση’ του κόσμου. Καλή κι αναγκαία είναι κι αυτή αλλά πρέπει αναγκαστικά να προχωρήσουμε στην συνειδητοποίηση των αλληλεξαρτήσεων κοινωνίας, οικονομίας και πολιτικής και βεβαίως στην συνειδητοποίηση της θέσης και της δυναμικής του ανθρώπου μέσα σε αυτό το πλαίσιο.
Μου άρεσε επίσης η αναφορά στη λειτουργία των τροφικών πλεγμάτων και στη σύνδεση που έγινε με το φαινόμενο του θερμοκηπίου: λιγότεροι καρχαρίες στην κορυφή – περισσότερα ζώα στα ενδιάμεσα στρώματα – λιγότερο φυτοπλαγκτόν στη βάση– περισσότερο διοξείδιο του άνθρακα. Μπορεί τώρα αυτό να είναι απλώς μια υπόθεση αλλά ίσως και να αποδειχθεί...
Και μου άρεσε τέλος, η αναφορά στην ανθρώπινη άγνοια και στην αναπαραγωγή στερεοτύπων χωρίς ίχνος κριτικής διάθεσης, χωρίς καν λογική.

Τώρα, υπάρχουν και πράγματα που είδα με κάποιο σκεπτικισμό. Ένα μεγάλο κομμάτι της ταινίας ήταν αφιερωμένο στην δράση της SeaShepherd. Πέρα από τα προκαλούμενα αισθήματα ενθουσιασμού που ξεσηκώνει η - σκηνοθετημένη τουλάχιστον - παρουσίασή της, το αν έχει δικαίωμα κάποιος να καταφεύγει στην αυτοδικία για να πετύχει τον σκοπό του είναι θέμα προς συζήτηση. Βεβαίως, είναι η έλλειψη των θεσμών ή η ελλειπής λειτουργία τους που οδηγούν σε μια τέτοια επιλογή. Όμως, η απάντηση στην ανεπάρκεια των θεσμών οι οποίοι ως γνωστόν δηλώνουν μια υγιή συλλογικότητα, μια υγιή λειτουργία της κοινωνίας, δεν είμαι καθόλου σίγουρη ότι είναι η αυτοδικία ή οι ατομικές, μεμονωμένες δράσεις. Πιστεύω πως είναι η προσπάθεια δημιουργίας και λειτουργίας αυτών ακριβώς των θεσμών που λείπουν. Αλλά και πάλι ίσως έντονες δράσεις όπως αυτές να ωθούν προς την επιθυμητή κατάσταση... δεν ξέρω.
Σ’ αυτό το σημείο, βρήκα πολύ αισιόδοξη την αναφορά στις διαδηλώσεις του κόσμου στην Κόστα Ρίκα (μια όχι πλούσια χώρα) και αλλού, με αίτημα την προστασία των καρχαριών όταν μάλιστα αναφέρθηκε ότι αυτές είχαν και αποτέλεσμα. Και δεν μπόρεσα παρά να μην κάνω την μεταφορά στο μυαλό μου. Θα κάναμε εμείς στην πιο πλούσια και μορφωμένη Ελλάδα (τον παράδεισο του ατομισμού) κάτι παρόμοιο;

Ελπίζω να μη σας κούρασα. Τι γράφει ο άνθρωπος όταν Σάββατο βράδυ μένει μέσα επειδή το παιδί του έχει πυρετό.... τώρα Η1 είναι, Ν1 είναι, θα σας γελάσω...