Τα τελευταία χρόνια φαίνεται να έχουν εδραιωθεί στον ελληνικό χώρο οι ετήσιες καταδυτικές εκστρατείες καθαρισμού των βυθών. Κάθε Σεπτέμβρη ή Οκτώβρη (κατά κανόνα), μικρές ή μεγάλες ομάδες ευαισθητοποιημένων δυτών εξοπλίζονται από τα οικεία καταδυτικά κέντρα και εκδράμουν στα συνήθη και ασυνήθη καταδυτικά χοτ-σποτς συλλέγοντας κιλά από τα παραπεταμένα των ασυνείδητων λουόμενων του καλοκαιριού.... Εκ πρώτης ακούγεται εξαιρετικό βέβαια. Χάρη σε αυτές τις προσπάθειες, οι βυθοί μας προσφέρονται και πάλι καθαροί και περιποιημένοι προς τέρψιν υπέργειων και υποβρύχιων κατοίκων. Σωστά;
Σε ό,τι αφορά την αντίληψη των υπέργειων, είμαστε σίγουροι. Σε ό,τι αφορά όμως την αντίληψη των υποβρύχιων κατοίκων, επιτρέψτε μου να διατηρώ μικρές αμφιβολίες.
Πριν προχωρήσω στον συλλογισμό μου, ας κάνουμε ένα διευκρινιστικό τεστ:
Η παραπάνω φωτογραφία απεικονίζει:
α) ένα λάστιχο αυτοκινήτου
β) ένα μάτσο φύκια σε κυκλική διάταξη
γ) άλλο....
Η φωτογραφία αυτή τελικά, απεικονίζει ένα ειδεχθές σκουπίδι που πρέπει πάραυτα να μαζευτεί και να πεταχτεί στον κάλαθο ή μήπως το πρώην σκουπίδι έχει αποκτήσει πλέον τη δική του ζωή και καλό θα ήταν να το αφήσουμε να αποφασίζει για πάρτη του την τύχη του από εδώ και πέρα;;
Κι επειδή γνωρίζω τους περισσότερους από τους θαμώνες αυτού του φόρουμ πιστεύω ότι θα απαντούσαν ότι το λάστιχο αυτό δεν έχει κανένα λόγο να βγει πια από το νερό αφού πλέον έχει μετατραπεί σε τεχνητό ύφαλο που συντηρεί μια μεγάλη ποικιλία ορατών τε και αοράτων κατοίκων. Εγώ τουλάχιστον αυτό πιστεύω. Η έως σήμερα όμως εμπειρία μου από τους ετήσιους καθαρισμούς είναι ότι πολύς κόσμος δε σκέφτεται καθόλου έτσι. Η φωτογραφία αυτή στα μάτια της καταδυτικής πλειοψηφίας εικονίζει ξεκάθαρα ένα λάστιχο.... εντάξει, ψιλοκαμουφλαρισμένο δε λέω, πάει να μας ξεφύγει το άτιμο, αλλά εμείς δεν μασάμε, το είδαμε και θα φροντίσουμε να τιμωρηθεί καταλλήλως. Άσε που ένα τέτοιο μεγάλο και βαρύ θήραμα προσθέτει κατά πολύ στο κύρος μας στον τελικό απολογισμό της σοδειάς......
Με αυτά και με αυτά σκέφτηκα στον σημερινό καθαρισμό να κάνω μια πολύ μικρή και σχετικά πρόχειρη καταγραφή σχετικά με τις επιπτώσεις αυτών των καθαρισμών στο θαλάσσιο περιβάλλον. Τοποθεσία Α Λιμανάκι, με τη συνδρομή του Mediterranean Dive Centre και μια εξαιρετικής ομάδας παιδιών που συμμετείχαν ερήμην τους στο πείραμα.
Φυσικά δεν είπα τι ακριβώς ήθελα να κάνω για να μην επηρεάσω τους δειγματολήπτες. Σημειωτέον όμως ότι τα συγκεκριμένα παιδιά φάνηκαν ιδιαίτερα συνειδητοποιημένα από μόνα τους και πριν καν μπούμε στο νερό συζητούσαν σχετικά με το αν «πρέπει να βγάλουμε ρόδες ή όχι μια που μετατρέπονται με τον καιρό σε βιότοπους»....
Αυτό το επισημαίνω διότι είναι η πρώτη φορά που ακούω τέτοιον αυθόρμητο προβληματισμό σε καθαρισμό (συνήθως τους κάνω εγώ μια μικρή σχετική εισαγωγή) αλλά και γιατί δείχνει ότι τα συγκεκριμένα άτομα ήταν μάλλον επιλεκτικά στη συλλογή σκουπιδιών.
Η σοδειά πήγε πολύ καλά αφού όλοι βγάλαμε όσα μπορούσαμε να σηκώσουμε (πράγμα που υποβρυχίως και με τζάκετ σημαίνει Πολλά!). Από τους επτά συνολικά σάκους ασχολήθηκα μόνο με τους τρεις, από κάθε έναν από τους οποίους εξέτασα μόνο τρία αντικείμενα (σύνολο 9) λόγω περιορισμένου χρόνου και έλλειψης βοήθειας (δυστυχώς οι αγαπητοί-κατά-τ’-άλλα συνάδελφοι που θα έβαζαν πολλά χεράκια σε αυτή την προσπάθεια αγόραζαν ...εξωτικές θάλασσες σήμερα–και καλά έκαναν). Τα αντικείμενα ήταν μεσαίου μεγέθους και ποικίλων υλικών (μπουκάλια, πλαστικά, κομμάτια ξύλου ή σίδερου κλπ).
Πολύ πολύ χονδρικά λοιπόν, καταγράφηκαν τα εξής θύματα:
- >220 άτομα Θυσανόποδων (στρειδόνα)
- >500 άτομα πολυχαίτων (Serpulidae)
- Τουλάχιστον 65 άτομα μαλακίων (κυρίως πεταλίδες, μικρά σαλιγκαράκια και στρείδια)
- 4 διαφορετικά είδη Βρυοζώων που κάλυπταν τουλάχιστον το 30% της συνολικής επιφάνειας των αντικειμένων που εξετάστηκαν.
- Τουλάχιστον 3 είδη σπόγγων με καλύψεις που σε κάποια αντικείμενα ξεπέρασαν το 50%
- 3 αχινοί που προφανώς είχαν κρυφτεί πολύ καλά διότι κανείς από τη συγκεκριμένη ομάδα δε θα τους έβγαζε ποτέ ηθελημένα
- 12 άτομα ασκιδίων (2 διαφορετικά είδη)
- 11 άτομα κοραλλιών (όλα του είδους
Balanophyllia)
- 1 καβουράκι και 1 πολύ μικρή γαριδίτσα (που με τα μεγέθη τους με έκαναν να συνειδητοποιήσω ότι είχε σίγουρα κι άλλα αλλά μάλλον αόρατα στο γυμνό μάτι)
- Άπειρος (κυριολεκτικά) αριθμός μικροσκοπικών βραγχιοπόδων (μετά τον αριθμό 200 σταμάτησα να μετράω γιατί μου βγήκε το μάτι)
- Πολλά φύκια φυσικά, κάποια από αυτά είδη εποχιακά με μικρούς κύκλους ζωής (μικρό το κακό), άλλα και πολλά ασβεστοποιημένα ροδοφύκη με μικρούς ρυθμούς ανάπτυξης και με μεγάλη διάρκεια ζωής.
- Τα γυάλινα μπουκάλια που μαζεύτηκαν ήταν στο σύνολό τους γεμάτα με βιογενή θρύμματα άμμου. Αυτή η δουλειά θέλει μικροσκόπιο, όμως η άμμος αυτή είναι γνωστό ότι αποτελεί ιδανικό βιότοπο για πάρα πολλούς μικροοργανισμούς....
Δεν ξέρω πώς σας ακούγονται όλα αυτά αλλά να σας προλάβω. Όλα τα παραπάνω, ζήτημα να συμπλήρωναν στο σύνολό τους μια βιομάζα του μισού κιλού.
Θυμίζω όμως ξανά ότι κοίταξα μόλις τρία αντικείμενα από κάθε σάκο (ο κάθε ένας περιείχε 30-70 αντικείμενα υπολογίσιμου μεγέθους και πολλά ακόμα μικροσκοπικά –καπάκια, μπαταρίες, φυσίγγια, νάιλον, κομματάκια γυαλιού κλπ κλπ), από μόλις τρεις σάκους (σε σύνολο 7). Θυμίζω ότι μου ήταν αδύνατο να δω και να μετρήσω τα πάντα και άρα είναι πολλά αυτά που μου έχουν ξεφύγει. Θυμίζω επίσης ότι οι συγκεκριμένοι δύτες ήταν πολύ επιλεκτικοί και ευαισθητοποιημένοι ως προς τι μάζευαν....
Και επανέρχομαι στο αρχικό ερώτημα, να καθαρίζει λοιπόν κανείς ή να μην καθαρίζει;;
Το θέμα έχει απασχολήσει και πολύ πιο σοβαρούς μελετητές από εμένα στο παρελθόν (δεν έχω δυστυχώς βιβλιογραφία αυτή τη στιγμή αλλά αν ενδιαφέρεται κανείς υπάρχουν 2-3 καλά πεϊπεράκια)
Το συμπέρασμα στο οποίο καταλήγουν είναι ότι τα σκουπίδια στις περισσότερες περιπτώσεις δημιουργούν πράγματι πρόβλημα διότι αλλοιώνουν το οικοσύστημα και τη σύνθεση του βυθού. Ευνοούν επίσης -ως παρθένο υπόστρωμα- την εγκατάσταση εξωτικών ειδών. Πολλά από αυτά είναι από μόνα τους τοξικά (π.χ. μπαταρίες) ενώ άλλα είναι επικίνδυνα αν καταναλωθούν από θαλάσσιους οργανισμούς (π.χ. σακούλες).
Παρόλ’ αυτά, όταν ένα σκουπίδι έχει εποικιστεί από θαλάσσιους οργανισμούς, η απομάκρυνσή του από το σύστημα είναι πρόβλημα. Η θάλασσα δεν κάθεται να μας περιμένει μία φορά το χρόνο. Αδιάκοπα και ακατάπαυστα αυτοκαθαρίζεται και αφομοιώνει τις... πολυποίκιλες επιθέσεις μας. Εκεί που έχει πλέον καταφέρει να κάνει το σκουπίδι δικό της, δεν υπάρχει λόγος να επεμβαίνουμε. Μας έχει προλάβει.
Ας καθαρίζουμε λοιπόν αλλά σε συνεργασία με το βυθό και όχι εναντίον του.
Ας συμμετέχουμε στους καθαρισμούς: βγάζουν άλλωστε όμορφο μήνυμα προς τα έξω.
Ας προσπαθούμε όμως να μαζεύουμε πιο σωστά, πιο επιλεκτικά....
Επειδή σας κούρασα και κουράστηκα κι εγώ με την πάρλα μου, συνοψίζω σε ένα μικρό δεκάλογο του δύτη καθαριστή:
1)Πρώτα εμείς. Φοράμε πάντα γάντια και ολόσωμη στολή. Κανείς ποτέ δεν απόλαυσε πραγματικά έναν καθαρό βυθό έχοντας τραυματιστεί ή μολυνθεί στην προσπάθεια...
2)Η ποσότητα δεν μετράει. Φρόντισε την ποιότητα των σκουπιδιών σου. Μην μαζεύεις σκουπίδια που είναι τουλάχιστον κατά το ήμισυ καλυμμένα από οργανισμούς. Σε πρόλαβαν άλλοι!
3)Μην μαζεύεις οργανικά υλικά (ξύλα, κλαδιά, κόκκαλα, αποφάγια) ούτε και αδρανή υλικά που δε δημιουργούν σοβαρό αισθητικό ή άλλο πρόβλημα (τούβλα, πέτρες, κεραμικά, τσιμεντόλιθους κλπ)
4)Μην ξεθάβεις σκουπίδια. Η υγειονομική ταφή απορριμμάτων είναι κάτι που ακόμα προσπαθούμε απεγνωσμένα να επιτύχουμε στη στεριά
5)Είτε καλυμμένα από οργανισμούς είτε όχι, προσπάθησε πάντα να απομακρύνεις τα επικίνδυνα αντικείμενα (σπασμένα γυαλιά, σκουριασμένα σίδερα, βελόνες, αγκίστρια κλπ). Όσο ρηχότερα τα βρεις, τόσο σημαντικότερο να τα μαζέψεις.
6)Χρησιμοποίησε για τη συλλογή διχτάκι με μεγάλο άνοιγμα ματιού. Αυτό θα βοηθήσει να ξεφύγουν πολλά ζωντανά που παγιδεύτηκαν κατά λάθος στη συγκομιδή σου.
7)Μην καθαρίζεις μόνο μια φορά το χρόνο και μόνο σε οργανωμένες εκστρατείες. Τα σκουπίδια δυστυχώς δεν έχουν εποχή και όσο νωρίτερα τα εντοπίσεις, τόσο καλύτερα. Προτίμησε να έχεις πάντα το διχτάκι σου μαζί και να απομακρύνεις τα σκουπίδια που συναντάς σε κάθε βουτιά σου, ακόμα κι αν είναι μόνο δυο-τρία
8)Καλύτερα να προλαβαίνεις. Ζήτα από τους τοπικούς άρχοντες να τοποθετήσουν κάδους στις ακτές που κρίνεις ότι χρειάζονται.
9)Αν υπάρχει η δυνατότητα και έχεις την πολυτέλεια χρόνου και υπομονής ξεδιάλεξε τα σκουπίδια που μπορούν να πάνε κατευθείαν σε κάδο ανακύκλωσης.
10)Μη δέχεσαι «τιμητικά διπλώματα συμμετοχής». Ήρθες για να μαζέψεις σκουπίδια, όχι για να δημιουργήσεις περισσότερα.
Ευχαριστώ πολύ το Mediterranean Dive Centre και τον φίλο Σπύρο Μποζιονέλο που με στήριξαν και με ανέχτηκαν σήμερα και φυσικά όλα τα παιδιά (Βούλα, Σερίνα, Γιώργο, Βαλαντούλα, Κωνσταντίνα
) που μου πρόσφεραν ευγενικά τα σκουπίδια τους!!
Ευχαριστώ κι εσάς που είχατε την υπομονή να διαβάσετε όλο αυτό το κατεβατό (μωρέ μπράβο σας!!)
Και μην ξεχνάτε
