ΣΚΕΨΕΙΣ ΠΑΝΩ ΣΤΗ ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΕΛ / Κ

[Σώτος Χριστοδούλου]

Παραθέτω πιό κάτω ένα μακρύ (ΠΡΟΕΙΔΟΠΟΙΗΣΗ: πολύ μακρύ) κείμενο με διάφορες σκέψεις πάνω στο θέμα. Δεν ξέρω αν ενδιαφέρει κάποιους. Θα εκτιμούσα οποιοδήποτε σχόλιο / συμβολή κλπ.



ΑΠΟΨΕΙΣ ΠΑΝΩ ΣΤΗ ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΑΠΝΟΙΑΣ



Ο Φ. Μπ. Δεν ήταν ένας τυχαίος απνεϊστας. Είχε ασχοληθεί για αρκετά χρόνια με την ελεύθερη κατάδυση και κέρδισε αρκετές διακρίσεις στο άθλημα.

Εκείνο το απόγευμα ένιωθε σε εξαιρετική φόρμα. Η τρομερή ευεξία σε συνδυασμό με την πλανεύτρα εικόνα του ήλιου που χαμήλωνε στον ορίζοντα και έβαφε τη θάλασσα με πορφυρά χρώματα τον έκανε να μη θέλει να φύγει. Θέλησε να κάνει ακόμα λίγες βουτιές. Ο σύντροφός του αποφάσισε να ανέβει στο σκάφος για να κάνει τις προετοιμασίες της επιστροφής και να ετοιμάσει ένα ζεστό ρόφημα. Ο Φ. έμεινε κοντά στην πρύμνη του σκάφους και ετοιμάστηκε να κάνει τη βουτιά του. Μια τελευταία ίσως. Ήταν η δέκατη τρίτη εκείνης της ημέρας και εμφανώς θα γινόταν σε μικρότερο βάθος από τις προηγούμενες. Το καταδυτικό του ρολόι έδειξε πως η βουτιά έγινε στα 22 μέτρα για 1 λεπτό και 45 δευτερόλεπτα. Θυμάται σ’ εκείνη τη βουτιά, μια φανταστική εικόνα της επιφάνειας, όπου καθώς αναδυόταν, οι αχτίνες του ήλιου έπεφταν αρκετά πλάγια στην ήσυχη θάλασσα στην αρχή γαλάζιες και αργότερα να γίνονται πιο ζεστές και ίσα που άρχισαν να παίρνουν το χρώμα της φωτιάς…η εικόνα έσβησε απότομα. Ο Φ. έχει ένα κενό μνήμης του τι μεσολάβησε από εκείνη τη μαγευτική εικόνα μέχρι την αίσθηση προσωπίδας οξυγόνου και την ροή του αερίου γύρω από το στόμα του λίγο αργότερα. Ήταν τυχερός καθώς ο σύντροφός του τον εντόπισε σχεδόν αμέσως αναίσθητο στην επιφάνεια. Τον ανέβασε στο σκάφος. Αρχικά δεν ανταποκρινόταν. Οι πρώτες προσπάθειες τεχνητής αναπνοής διακόπηκαν από εμετό. Μετά από 1 λεπτό καρδιοπνευμονικής αναζωογόνησης φάνηκε να αντιδρά. Του χορηγήθηκε φαρμακευτικό οξυγόνο και μεταφέρθηκε στο πλησιέστερο νοσοκομείο. Οι γιατροί είπαν πως ήταν τυχερός και ότι υπέστη σύνδρομο εισρόφησης θαλασσινού νερού. Η απώλεια των αισθήσεων αποδόθηκε σε υποξία. Έμεινε στο νοσοκομείο για 36 ώρες και αποδεσμεύτηκε. Ο Φ. ανέφερε αργότερα πως η βουτιά αυτή ήταν καθαρά μέσα στα πλαίσια των δυνατοτήτων του και ότι δεν ένιωσε την παραμικρή δυσφορία ή ενόχληση καθ’ όλη τη διάρκεια της, ή πριν από αυτήν.

Η απώλεια των αισθήσεων λόγω παρατεταμένης άπνοιας είναι μια πραγματική κατάσταση που συμβαίνει δυστυχώς αιφνίδια. Γεννιούνται διάφορα ερωτήματα που στο άρθρο αυτό αναζητούμε τις απαντήσεις.


Πόσο μπορεί να κρατήσει κάποιος την αναπνοή του χωρίς να χάσει τις αισθήσεις του;

Γιατί κάποιος μπορεί να κρατά την αναπνοή του σε σημείο που να χάνει τις αισθήσεις του και μάλιστα αυτό να γίνεται ορισμένες φορές χωρίς προειδοποίηση και χωρίς καν να νιώθει ανάγκη να πάρει αέρα;

Τι είναι η υποξία;

Είναι επικίνδυνη;

Τι μπορούμε να κάνουμε για να μειώσουμε τον κίνδυνο πνιγμού;

Υπάρχει τρόπος να προβλέψουμε την υποξία με τρόπο που να έχουμε χρόνο αντίδρασης;
Και ακόμα επιχειρούμε να απαντήσουμε διάφορα ερωτήματα όπως:


Τι συμβαίνει κατά τη διάρκεια της βουτιάς στο σώμα μας;

Ποια είναι η επίδραση της προπόνησης στις ικανότητες άπνοιάς μας; Πώς προσαρμόζεται το σώμα ενός δύτη στις καταστάσεις της άπνοιας;

Είναι διαφορετική μια βουτιά από μια στατική άπνοια που γίνεται στην πολυθρόνα του σαλονιού μας;

Γνωρίζουμε αρκετά για αυτά τα θέματα; Υπάρχει έλλειμμα γνώσης;
ΕΙΣΑΓΩΓΗ


Το σώμα μας είναι μια πολύπλοκη και αξιοθαύμαστη μηχανή που έχει την ικανότητα να αυτοελέγχεται και να αυτορυθμίζεται. Είναι κατασκευασμένο από πολυάριθμα συστήματα ελέγχου που λειτουργούν «συνωμοτικά» για τη διατήρηση της ζωής. Κάθε δύναμη που τείνει να μετακινήσει ή να διαταράξει την εσωτερική μας ισορροπία, αντιμετωπίζεται με τις κατάλληλες αντιδράσεις εξισορρόπησης ώστε να μπορούμε να επιβιώνουμε σε ένα μεγάλο εύρος συνθηκών. Πρόκειται για την φυσιολογική τάση του ανθρώπινου οργανισμού να κρατά την εσωτερική του κατάσταση σταθερή, η οποία ονομάζεται ομοιόσταση. Κάθε ερέθισμα που τείνει να αλλοιώσει την εσωτερική ισορροπία θέτει σε λειτουργία μηχανισμούς παλίνδρομης ρύθμισης που αποσκοπούν στην ανατροπή της παρέκκλισης και αποκατάσταση της ισορροπίας. Η άπνοια και η ελεύθερη κατάδυση είναι ένα κλασσικό παράδειγμα εφαρμογής αυτής της αρχής. Με την άπνοια που ορίζεται σαν η εκούσια (θεληματική) παύση της αναπνοής η φυσιολογική ισορροπία διαταράσσεται. Το σώμα μας αναπτύσσει μηχανισμούς προσαρμογής και αντιστάθμισης των καταστάσεων που προκαλεί η άπνοια. Με τη συνεχή έκθεσή μας μάλιστα, αναπτύσσει μια προσαρμοστικότητα ώστε να μπορούμε να αντέχουμε σιγά-σιγά σε καταστάσεις που στην αρχή δεν μπορούσαμε.
ΑΝΑΠΝΟΗ


Η Κατάδυση με το κράτημα της αναπνοής σημαίνει διακοπή μιας φυσιολογικής λειτουργίας του σώματός μας. Σημαίνει διακοπή της αναπνοής, του αερισμού των πνευμόνων. Για να κατανοήσουμε καλύτερα τις μεταβολές που συμβαίνουν στο σώμα μας κατά τη διάρκεια της άπνοιας θα περιγράψουμε με συντομία τον ρόλο της αναπνοής.

Οι υδατάνθρακες τα λίπη και οι πρωτεΐνες της τροφής μπορούν όλα τους να χρησιμοποιηθούν από τα κύτταρα για τη σύνθεση μεγάλων ποσοτήτων ενεργειακών μορίων ATP με την διαδικασία των βιολογικών καύσεων. Το ATPμπορεί να χρησιμοποιηθεί ως πηγή ενέργειας για πολλές άλλες κυτταρικές λειτουργίες. Είναι δηλαδή ένα ιδανικό ενεργειακό νόμισμα το οποίο μπορεί να ξοδεύεται όποτε το κύτταρο «θέλει» ή «χρειάζεται» για να παράξει θερμότητα, να κινήσει το σώμα (μυς), να κτίσει κάποια συστατικά, να σκεφτεί, να διατηρεί το αίμα σε κυκλοφορία, να κάνει μεταφορά χημικών ουσιών μέσα από τις βιολογικές μεμβράνες κλπ. Όταν το κύτταρο διαθέτει μεγάλες, ή επαρκείς ποσότητες ATPτότε αρχίζει να αποθηκεύει την παραπανίσια ενέργειά του σε άλλες χημικές μορφές που είναι η φωσφορική κρεατίνη (CP), το γλυκογόνο και τα τριγλυκερίδια στον λιπώδη ιστό.

Η ενέργεια μέσα στα κύτταρα μπορεί να παράγεται κατά την καύση των τροφών με δύο τρόπους. Με αναερόβιο τρόπο και με αερόβιο τρόπο.

Με τον αναερόβιο τρόπο γίνεται χρησιμοποίηση των θρεπτικών συστατικών χωρίς την ταυτόχρονη χρήση οξυγόνου. Το σώμα μας μπορεί να κάνει αξιόλογη αναερόβια παραγωγή ενέργειας μόνο από τους υδατάνθρακες. Στη διαδικασία αυτή η κύρια πηγή ενέργειας είναι το εναποθηκευμένο στα κύτταρα γλυκογόνο και η διάσπασή του παράγει πυροσταφυλικό και αυτό μετατρέπεται σε γαλακτικό οξύ.

Αερόβια, αντίθετα διαδικασία είναι η παραγωγή ενέργειας από τροφές με τη βοήθεια του οξυγόνου. Γενικά στο κύτταρο ευνοείται η αερόβια παραγωγή ενέργειας διότι η ενεργειακή απόδοση της είναι πολύ καλύτερη από την αναερόβια. Μία από τις λειτουργίες της αναπνοής είναι και η τροφοδοσία των κυττάρων με οξυγόνο. Η διακοπή της αναπνοής έχει κάποιες συνέπειες σε αυτό το επίπεδο. Ας το δούμε με λίγη μεγαλύτερη λεπτομέρεια:

Σε όλη τη διαδικασία παραγωγής ενέργειας το κύτταρο χρειάζεται οξυγόνο για τις αερόβιες καύσεις και παράγει διοξείδιο του άνθρακα. Η κυκλοφορία του αίματος είναι υπεύθυνη για να μεταφέρει το παραγόμενο διοξείδιο του άνθρακα πίσω στους πνεύμονες για να αποβληθεί στις κυψελίδες. Το αίμα που περνά μέσα από την πνευμονική κυκλοφορία θα εμπλουτιστεί ταυτόχρονα με οξυγόνο και θα το μεταφέρει πίσω στα κύτταρα για να χρησιμοποιηθεί. Με άλλα λόγια ο ρόλος της αναπνοής είναι η διατήρηση των επιπέδων οξυγόνου και διοξειδίου του άνθρακα μέσα στην κυκλοφορία αλλά και στους ιστούς του σώματός μας μέσα στα κανονικά όρια διακύμανσης τους. Η εκούσια παύση της αναπνοής στερεί το σώμα μας από τον μηχανισμό διατήρησης της ομοιόστασης των αναπνευστικών αερίων.