"Απειλούμενα-Προστατευόμενα Θαλάσσια Είδη"

[Tiburon]

Θα προσπαθήσω να σας δώσω κάποιες πληροφορίες σχετικά με τα ‘προστατευόμενα’ θαλάσσια είδη της Ελλάδας ελπίζωντας ότι θα ξεδιαλύνουν κάπως τα πράγματα.

Η υπάρχουσα νομοθεσία σχετικά με την προστασία των θαλάσσιων ειδών στη χώρα μας περιλαμβάνει:

1. το Προεδρικό Διάταγμα 67/1981
2. την Κοινοτική Οδηγία 92/43 για τη διατήρηση των φυσικών οικοτόπων και της άγριας πανίδας και χλωρίδας (γνωστή και ως ‘Habitats Directive’ ή ‘Natura 2000’)
3. τη Σύμβαση της Βέρνης
4. τη Σύμβαση της Βόννης και
5. τη Σύμβαση για την προστασία των ειδών άγριας πανίδας και χλωρίδας με τον έλεγχο του εμπορίου τους (CITES: Convention on International Trade of Endangered Species)

Σε κάθε ένα από τα παραπάνω νομοθετικά πλαίσια υπάρχουν παραρτήματα με λίστες ειδών. Με βάση τις λίστες αυτές, στην Ελλάδα ‘προστατεύονται’ συνολικά 261 είδη ζώων και 11 είδη φυτικών οργανισμών από θαλάσσια και υφάλμυρα ύδατα (π.χ. λιμνοθάλασσες, εκβολές και δέλτα ποταμών).

ΩΣΤΟΣΟ υπάρχουν πάρα πολλά είδη θαλάσσιων οργανισμών που απειλούνται και ΔΕΝ περιλαμβάνονται σε καμία από τις παραπάνω λίστες.

Από το σύνολο των 261 ‘προστατευόμενων’ ειδών ζώων των θαλάσσιων και υφάλμυρων οικοσυστημάτων της χώρας μας, τα 150 (57,4% των 'προστατευόμενων' θαλάσσιων ειδών) είναι πτηνά. Έτσι απομένουν μόνο 111 είδη (!!!) για τις όλες υπόλοιπες ταξινομικές ομάδες (π.χ. σπόγγοι, μαλάκια, κνιδόζωα, ψάρια, ερπετά, θηλαστικά).

Επιπλέον, σε αυτές τις λίστες, τα θαλάσσια είδη είναι πολύ πολύ λιγότερα σε σύγκριση με τα χερσαία.

Αν λάβουμε υπόψη πέρα από την περιβαλλοντική νομοθεσία και κάποιες άλλες πηγές (π.χ. έρευνες, εκθέσεις ΜΚΟ) τότε μπορούμε να πούμε ότι για την Ελλάδα έχουν αναφερθεί είτε ως ‘προστατευόμενα’ είτε ως ‘απειλούμενα’:

• 7 είδη σπόγγων
• 28 είδη κνιδόζωων (π.χ. γοργονίες και κοράλλια)
• 62 είδη μαλακίων (π.χ. πίνες, καλόγνωμες, στρείδια, μύδια, χτένια, σωλήνες, τρίτωνες, αυτιά της θάλασσας, αργοναύτες)
• 2 είδη βρυοζώων (είδη γνωστά και ως ‘ψευδοκόραλλα’)
• 11 είδη δεκάποδων καρκινοειδών (π.χ. αστακοί, καραβίδες, κωλοχτύπες)
• 6 είδη εχινόδερμων (π.χ. αχινοί, οφίουροι)
• 1 είδος ασκίδιου (η γνωστή μας ‘φούσκα’)
• 49 είδη ψαριών (π.χ. οξύρυγχοι, χέλια, αθερίνες, ροφοί, κάποια καρχαριοειδή και ράγιες, ιππόκαμποι, σύγναθοι, σηκιοί, σκάροι, τόνοι, ξιφίες κ.α.)
• 3 είδη θαλάσσιων ερπετών (θαλάσσιες χελώνες)
• 13 είδη θαλάσσιων θηλαστικών (π.χ. δελφίνια, φάλαινες και Μεσογειακή φώκια)

Το συμπέρασμα που προκύπτει λοιπόν από όλα τα παραπάνω είναι ότι:

• Η σχετική νομοθεσία είναι ανεπαρκής καθώς πολλά απειλούμενα είδη που θα έπρεπε να προστατεύονται τελικά απουσιάζουν από τις λίστες
• Το θαλάσσιο περιβάλλον δεν εκπροσωπείται επάξια στη νομοθεσία σε σύγκριση με το χερσαίο
• Τα πτηνά ξεπερνούν το 57% των ‘προστατευόμενων’ ειδών, γεγονός που υποδεικνύει - κατά την άποψή μου - ότι οι λήπτες αποφάσεων έλαβαν υπόψη κυρίως ‘μεγαλόσωμα’ είδη ζώων αγνοώντας έτσι πολλά μικρότερα είδη που ενδεχομένως βρίσκονται σε χειρότερη μοίρα
• Στην Ελλάδα δεν υπάρχουν διαθέσιμα στοιχεία για την κατάσταση των πληθυσμών ειδών που ίσως θα πρέπει να συμπεριληφθούν άμεσα στις λίστες
• Φυσικά δεν υπάρχουν στοιχεία για την κατάσταση των πληθυσμών και για τα είδη που υποτίθεται πως ήδη ‘προστατεύονται’!

Όλα αυτά είναι το επιστέγασμα της αναποτελεσματικής εφαρμογής ή της μη-τήρησης της περιβαλλοντικής νομοθεσίας στη χώρα μας.

Ελπίζω να μη σας κούρασα με την πολυλογία μου και τα αναλυτικά νούμερα. Επίσης συγχωρείστε με για τα links (με κατάλληλο search είμαι βέβαιος ότι θα βρείτε πολύ καλύτερα!). Έγραψα το κείμενο βιαστικά... Επέλεξα να μην βάλω τα επιστημονικά λατινικά ονόματα εδώ αφού μπορείτε να τα βρείτε στα παραρτήματα των σχετικών νομοθεσιών. Θα επανέλθω σύντομα τροφοδοτώντας τη συζήτηση με νέες πληροφορίες όταν βρω χρόνο.

* Κύρια πηγή πληροφοριών είναι το άρθρο που γράφτηκε από την κα. Θεσσαλού-Λεγάκη και τον κ. Λεγάκη στην έκδοση του ΕΛΚΕΘΕ: ‘State of the Hellenic Marine Environment’ (κεφάλαιο VI.6. ‘Conservation of the Hellenic marine biodiversity’).