Kατάδυση στο «Σπήλαιο των ελεφάντων»

[Μπλε]

Αρχικό μήνυμα απο lcoivera

αυτή η φυσική ομορφιά που θεωρούμε ότι εάν αξιοποιηθεί σωστά θα προστατευτεί και σωστά.

Παρακολουθώ με ενδιαφέρον την εξέλιξη της συζήτησης και χαίρομαι που ήδη κάποιοι άνθρωποι εκφράζουν την αντίθεσή τους στην "αξιοποίηση" των σπηλαίων και την ανάπτυξη του καταδυτικού τουρισμού με επίκεντρο αυτά.

Οι αυτόνομες καταδύσεις θα μπορούσαμε να πούμε ότι ελεγχόμενα και υπό προϋποθέσεις είναι δυνατόν να έχουν, μικρές (σχετικά) μετρήσιμες επιπτώσεις στο θαλάσσιο περιβάλλον. Αυτονόητη είναι η απαίτηση οι δύτες να έχουν καλή πλευστότητα και διάθεση περιηγητή και όχι συλλέκτη. Ωστόσο, υπάρχουν βιοκοινωνίες που είναι ιδιαίτερα ευαίσθητες και η πρακτική, τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό, έχει δείξει ότι οι συστηματικές καταδύσεις τις βλάπτουν σημαντικά.

Όποιος για παράδειγμα έχει βουτήξει στο Κερί της Ζακύνθου (και συγκεκριμένα στην "Αψίδα") ίσως έχει παρατηρήσει το στρώμα από τα σπασμένα βρυόζωα ακριβώς κάτω στο βυθό. Ακόμη και σε οργανωμένες θαλάσσιες προστατευόμενες περιοχές, όπως αυτή του Portofino στην Ιταλία, οι επιπτώσεις δεν είναι αμελητέες (όπου βρυόζωα βάλτε κόκκινο κοράλλι σε αντίστοιχη τοποθεσία).

Φανταστείτε λοιπόν μαζικό καταδυτικό τουρισμό να επισκέπτεται ενάλια σπήλαια με πλούσιο εσωτερικό διάκοσμο από σκληρά και μαλακά κοράλλια, βρυόζωα και άλλους ευαίσθητους βενθικούς (και εδραίους, δηλαδή χωρίς δυνατότητα μετακίνησης) οργανισμούς. Μια λάθος πεδιλιά ανά γκρουπ σε ένα τέτοιο στενό περιβάλλον αρκεί για να ξεπατωθεί πολύ σύντομα η τόσο ωραία και ενδεχομένως μοναδική (*βλ. σημείωση στο τέλος) βιοποικιλότητα που συντηρεί κάθε ενάλιο σπήλαιο που δεν το έχει επισκεφτεί άνθρωπος με αυτόνομη κατάδυση. Η δεδομένη επαναιώρηση του λασπώδους ιζήματος και η επικάθισή του στα τοιχώματα μπορεί να είναι εξίσου επιβλαβής για τέτοιους οργανισμούς.

Τέλος, ας μη ξεχνάμε το σημαντικότερο από όλα: τον ίδιο τον αέρα της εκπνοής των αυτόνομων δυτών με ανοιχτό κύκλωμα. Όλος αυτός ο αέρας των δυτών-επισκεπτών εγκλωβίζεται στην οροφή του σπηλαίου, πνίγοντας κυριολεκτικά όλους τους οργανισμούς που ζουν σε αυτό (κοράλλια, βρυόζωα, σπόγγοι κ.τ.λ.). Αυτό αποτελεί για μένα το μεγαλύτερο πρόβλημα για την επισκεψιμότητα των ενάλιων σπηλαίων από δύτες ανοιχτού κυκλώματος για αναψυχή γενικότερα, γιατί η από τη φύση της αυτή η δραστηριότητα είναι ιδιαίτερα επιβλαβής για πολλούς ιδιαίτερους οργανισμούς.

Για να γίνω περισσότερο παραστατικός, συμπεριλαμβάνω και μερικές φωτογραφίες από την οροφή και τα τοιχώματα σπηλαίου από το κεντρικό Αιγαίο με μηδαμινή ανθρώπινη επισκεψιμότητα . Παρατηρείστε για μια στιγμή την ιδιαίτερη ποικιλομορφία της ζωής στα τοιχώματα αυτά, πόσο πυκνά είναι "κεντημένος" ο βράχος...

......
......






... και φανταστείτε την ίδια οροφή μετά από το τέλος μιας σεζόν, αφού εκπνεύσουν για 10 φορές τουλάχιστον ας πούμε 500 δύτες.

Όλα αυτά σε περίπτωση που το σπήλαιο είναι εξολοκλήρου βυθισμένο. Στην περίπτωση πολύ ρηχού σπηλαίου του οποίου η οροφή βρίσκεται στον αέρα, επικοινωνεί με την ανοιχτή ατμόσφαιρα και διαθέτει εσωτερική παραλία, τότε τα πράγματα είναι επίσης περίπλοκα. Βλέπετε, τυχαίνει (?!) στις ακτές μας να επιβιώνει το σημαντικότερο ποσοστό του απειλούμενου με εξαφάνιση πληθυσμού της μεσογειακής φώκιας M. monachus, και τυχαίνει (?!) επίσης οι φώκιες αυτές να έχουν βρει σαν τελευταίο τους καταφύγιο τις σπηλαίες αυτές που πληρούν τα συγκεκριμένα κριτήρια, επειδή πολύ απλά δεν τους έχουμε αφήσει χώρο στις παραλίες που ζούσαν παλιότερα. Τα ζώα αυτά θέλουν πραγματικά την ησυχία τους, μη ξεγελιέστε από τη παιχνιδιάρικη φύση ορισμένων μικρών. Όταν η φώκια γίνει μητέρα, δε θέλει την παρουσία κανενός γύρω από τη σπηλιά όπου θηλάζει-γέννησε-θα γεννήσει τα μικρά της. Αν την τρομάξει με την παρουσία του κάποιος, μπορεί και να την εγκαταλείψει για πάντα, τη σπηλιά και τα ανήμπορα ακόμη για κολύμπι νεογέννητα μικρά της, φοβούμενη (δικαίως, όπως αποδεικνύει η καθημερινή πραγματικότητα) για την ίδια της τη ζωή. Προφανώς, τέτοιες σπηλιές δεν μπορούν να είναι επισκέψιμες από δύτες ή/και τουρίστες γενικότερα.


Τελικά, όπως το βλέπω εγώ, σε μια ιδανική κατάσταση, οι καταδύσεις στα ενάλια σπήλαια θα επιτρέπονταν μόνο για ερευνητικούς σκοπούς και θα ήταν επισκέψιμα από το γενικό κοινό με περιορισμένες άδειες και μόνο με κλειστά κυκλώματα (rebreathers). Κάποια στιγμή στο μέλλον ίσως αυτό αποτελεί την τρέχουσα πραγματικότητα, θα προτιμούσα ωστόσο από σήμερα να γίνονται κινήσεις προς αυτή τη κατεύθυνση και όχι προς την ακριβώς αντίθετη. Υπάρχει τόση ελεύθερη θάλασσα και τόσα εντυπωσιακά μέρη για να ασκήσουμε το χόμπυ μας χωρίς να προσβάλλουμε με την παρουσία μας (και χωρίς τύψεις), δε χρειάζεται να διεκδικούμε όλα τα "απάτητα" μέρη για την ψυχαγωγία μας.

Τα παραπάνω αφορούν την πραγματική σύγκρουση των καταδύσεων ανοιχτού κυκλώματος και γενικής-τουριστικής επισκεψιμότητας των ενάλιων σπηλαίων με τη διατήρηση της βιοποικιλότητας και την προστασία της φυσικής κληρονομιάς. Για θέματα αρχαιολογικά, παλαιοντολογικά ή γεωλογικά (ευρημάτων εναλίων αρχαιοτήτων, απολιθωμάτων ή και γεωμορφών), ως μη ειδικός, δεν μπορώ να εκφέρω εμπεριστατωμένη άποψη.

Η προσωπική μου δημόσια σύσταση προς το Σύλλογο των φίλων από τα Χανιά είναι να κινηθούν προς την κατεύθυνση της πραγματικής προστασίας των σπηλαίων, όχι αναπτύσσοντας καταδυτικό τουρισμό με επίκεντρο αυτά, αλλά ανακινώντας συνεχώς το θέμα της μοναδικότητας και του εύθραυστου χαρακτήρα της ζωής που αυτά φιλοξενούν, περιφρουρώντας τα και προφυλάσσοντας τα ακόμη και απέχοντας παραδειγματικά (και παράλληλα δηλώνοντας δημόσια τη δικαιολογημένη αιτία) από τις καταδύσεις σε αυτά. Εξάλλου, επειδή το θέμα είναι ιδιαίτερα εξειδικευμένο, δε θεωρώ ότι η στελέχωση των δήμων και της νομαρχίας σε προσωπικό είναι κατάλληλη για να αξιολογήσει τα όποια αποτελέσματα ενός ερασιτεχνικού συλλόγου αυτοδυτών, απουσία επιστημονικής τεκμηρίωσης και φυσικά αντιλόγου. Πολύ τη φοβάμαι την "Ανάπτυξη"...




__________________________________________________ __________

*Περί μοναδικότητας των ειδών θαλάσσιας ζωής στα ενάλια σπήλαια

Τα ενάλια σπήλαια χαρακτηρίζονται από πολύ ιδιαίτερη πανίδα σε σχέση με την ανοιχτή θάλασσα, παρά το γεγονός του ότι συνδέονται άμεσα με αυτή. Οι συνθήκες συσκότισης που παρέχει από τη φύση του το ενάλιο σπήλαιο αποκλείουν μεγάλη μερίδα θαλάσσιων οργανισμών να αναπτυχθούν στο εσωτερικό του ενώ οι ίδιες αυτές συνθήκες αποτελούν το ιδανικό περιβάλλον για οργανισμούς αυστηρά σκιάφιλους ή και φωτόφοβους ακόμη. Ειδικά ορισμένοι φωτόφοβοι οργανισμοί δεν μπορούν να επιβιώσουν παρά μόνο στα "τυφλά" τμήματα ενός ενάλιου σπηλαίου και θεωρούνται εξαιρετικά απομονωμένοι και ευπαθείς. Επειδή η επικοινωνία των ενάλιων σπήλαιων μεταξύ τους με τα θαλάσσια ρεύματα είναι πολύ δύσκολη, ειδικά οι βενθικοί φωτόφοβοι οργανισμοί δύσκολα ανταλλάσσουν γενετικό υλικό ή και προνύμφες με άλλους αντίστοιχους πληθυσμούς σε άλλα σπήλαια. Τελικά, είναι πολύ πιθανό στοχευμένες επιστημονικές έρευνες στις βιοκοινωνίες αυτές να αναδείξουν νέα για την επιστήμη είδη, είδη που αναπτύχθηκαν ανεξάρτητα και μόνο σε συγκεκριμένα σπήλαια.

Πέρα από την αυταξία που έχουν όλα τα είδη ζωής, ειδικά οι οργανισμοί που διαμένουν σε ακραία περιβάλλοντα (απόλυτο σκοτάδι, πολύ θερμό νερό, πολύ ψυχρό νερό, κοντά σε αναβλύσεις αερίων κτλ) διαθέτουν πολύ ενδιαφέρουσα χημεία ακριβώς για να ανταπεξέλθουν στον ιδιαίτερο τρόπο ζωής τους (βλ. extremophiles). Η χημεία αυτή είναι πολύ ενδιαφέρουσα για την ανάπτυξη νέων φαρμάκων για την καταπολέμηση δύσκολων ασθενειών (π.χ. καρκίνος), και η ενδεχόμενη αντίστοιχα στοχευμένη έρευνα σε κατάλληλα ενάλια σπήλαια να αναδύκνειε τη μοναδική χημεία οργανισμών που έχουν αναπτυχθεί μόνο εκεί.

Όλα αυτά, εφόσον υπάρχουν ακόμη για να μελετηθούν από τους λίγους εξειδικευμένους επιστήμονες φυσικά! Η αλήθεια είναι ότι τα ενάλια σπήλαια της Ελλάδας και της ανατολικής Μεσογείου γενικότερα είναι ελάχιστα μελετημένα και στο μέλλον σίγουρα περιμένουμε να μάθουμε πάρα πολλά γι' αυτά. Ενδεχομένως ο παλιός συμφοιτητής και μέλος του φόρουμ Βασίλης Γεροβασιλείου (aka Tiburon) μας κάνει κάποια σχετική παρουσίαση από τα ευρήματα του εν εξελίξει διδακτορικού του!