Τα Ναυάγια του Νοτίου Πηλίου

[Dimitris Galon]

Αγαπητέ Explorer σε χαιρετώ και σε ευχαριστώ για το ενδιαφέρον σου και την συνδρομή σου για την συμπλήρωση και διόρθωση της εργασίας μου για τα «Ναυάγια του Νοτίου Πηλίου».
Όπως επανειλημμένα έχει αναφερθεί, πρόκειται για μια πρωτόλεια εργασία στην οποία αναφέρονται ενδεικτικά κάποια από τα ναυάγια που έλαβαν χώρα στην ευρύτερη περιοχή του Νοτίου Πηλίου. Η εργασία αυτή ξεκίνησε σαν μια προσπάθεια αρχικής ενδεικτικής συγκέντρωσης των ναυαγίων της περιοχής, χωρίς να διεισδύσει διεξοδικά και με ειδικές λεπτομέρειες στις ιστορίες των εκάστοτε πλοίων. Αν και ο κατάλογος και η μέχρι τώρα έρευνα συμπεριλαμβάνει πολύ περισσότερα ναυάγια από τα αναφερόμενα στην εργασία αυτή, επιλέχθηκε να παρουσιαστούν αρχικά τα ναυάγια για τα οποία ήδη διάβασες. Σίγουρα στις επόμενες φάσεις της εν λόγω εργασίας, μέχρι αυτή να καταλήξει σε μια επίσημη τελική μορφή (χωρίς το επίθετο πρωτόλεια), θα συμπεριληφθούν και τα υπόλοιπα προπολεμικά και μεταπολεμικά ναυάγια. Ευελπιστώ και στην δική σου συνδρομή μιας και όπως φαίνεται σε ενδιαφέρει και εσένα το συγκεκριμένο ερευνητικό αντικείμενο.

Αρχικό μήνυμα απο Explorer

Έχω την αίσθηση ότι κυνηγάμε την ουρά μας σχετικά με το αν διαλύθηκε μεταπολεμικά το ναυάγιο του P.L.M.24. Στην περιοχή του Πηλίου ύπηρξε ένας σεβαστός αριθμός από ναυάγια που διαλύθηκαν μεταπολεμικά. Εάν οι ψαράδες φίλοι σου έκαναν μια γενική αναφορά περί διαλύσεως ενός πλοίου κάπου στο Πήλιο, χωρίς να μπορούν να προσδιορίσουν το μέρος που διαλύθηκε (άρα και που προσάραξε), τότε είναι παρακινδυνευμένο να το υιοθετήσεις και να το εντάξεις στην εργασία σου ως μια αναφορά για το P.L.M.24 .

Μερικές φορές Explorer υποτιμούμε τις πληροφορίες που είναι σε θέση να προσφέρουν άνθρωποι απλοί, οι οποίοι όμως γνωρίζουν καλύτερα από τον καθένα τους ελληνικούς βυθούς. Αναφέρομαι στους ψαράδες καθώς πολύ σπάνια κάτι που έλαβα ή πληροφορήθηκα από αυτούς δεν ανταποκρινόταν στην πραγματικότητα. Στην περίπτωση μάλιστα του P.L.M.24 ένας καλός και εξαίρετος φίλος, ο ψαράς Λ.Κ., με έδρα του το Χορευτό, με πληροφόρησε για την μεταπολεμική ανέλκυση πλοίου κοντά στο στίγμα που αναφέρεται σαν «τορπιλισμένο» το P.L.M.24.

Θα πρέπει να σου δώσω δίκιο όμως, όσον αφορά την μη τεκμηριωμένη παράθεση της ανέλκυσης. Έτσι διόρθωσα το κομμάτι που σχετίζεται με την ανέλκυση του P.L.M.24 ως εξής:

«Σύμφωνα με ατεκμηρίωτες πληροφορίες των ψαράδων της περιοχής, το πλοίο εκποιήθηκε μεταπολεμικά από τον Ο.Α.Ν. και πουλήθηκε σαν σκραπ μετάλλων. Ίσως αφηγήσεις, μεγάλων σε ηλικία, κατοίκων του Πηλίου σε συνδυασμό με τον εντοπισμό υπολειμμάτων του ναυαγίου, βοηθούσαν στην επακριβή εντόπιση του σημείου βύθισης του PLM 24.»

Αρχικό μήνυμα απο Explorer

Δεν θέλω να γίνομαι κουραστικός, μιας και αντιλαμβάνομαι ότι δεν είσαι ιστορικός και θα έπρεπε να είμαι λιγότερος σχολαστικός με το κείμενο σου.

Δεν γίνεσαι κουραστικός Explorer!
Το αντίθετο μάλιστα καθώς οι παρατηρήσεις σου είναι και θεμιτές και ευπρόσδεκτες, και συμβάλουν άμεσα στο discours. Νομίζω ότι θα ήταν καλό να συνεχίσεις να είσαι σχολαστικός με το κείμενο μου καθώς μόνο κέρδος μπορεί να προκύψει.

Για το θέμα του «ιστορικός» τώρα. Πράγματι δεν είμαι ιστορικός της ιστορίας της ναυτιλίας, αλλά ούτε και στρατιωτικός ιστορικός. Το επάγγελμα μου είναι ιστορικός μουσικολόγος και σαν τέτοιος εργάζομαι χρόνια τώρα για έναν εκδοτικό οίκο. Το γεγονός όμως ότι αφενός η μεθοδολογία, οι τρόποι και διαδικασίες έρευνας, η αρχειακή ερευνητική διάταξη, και αφετέρου η μεθοδική κοινωνική, πολιτική και στρατιωτική ανάλυση της ιστορίας είναι κοινή, με οδήγησε στην εφαρμογή των ίδιων τεχνικών και σε αυτό που αγαπώ και με ενδιαφέρει σαν ερασιτέχνη, την έρευνα των γεγονότων που συνδέονται με την ιστορία των ναυαγίων του ελληνικού αρχιπελάγους. Πληροφοριακά πολλοί από εμάς που ασχολιόμαστε με το συγκεκριμένο αντικείμενο προερχόμαστε από διαφορετικούς επαγγελματικούς χώρους. Αναφέρω σαν παράδειγμα δυο ερευνητές που ανέφερες κι΄ εσύ στα μέχρι τώρα γραφόμενα σου, τον Βύρωνα Τεζαψίδη και τον Peter Schenk. Ο πρώτος είναι πολιτικός μηχανικός στην Θεσσαλονίκη και ο δεύτερος οδοντογιατρός στο Βερολίνο.

Νομίζω, εν κατακλείδι, ότι αυτό που ουσιαστικά μετράει δεν είναι οι τίτλοι και οι ιδιότητες, αλλά το νόημα, η ακρίβεια της καταγραφής και η ιστορική τεκμηρίωση του κειμένου που παρουσιάζεται σε πρωτόλεια ή σε τελική μορφή. Από αυτό κρίνεται, ή θα πρέπει να κρίνεται, στην ουσία η ποιότητα και η αποδοχή της έρευνας και του από αυτήν προερχόμενου κειμένου.

Αρχικό μήνυμα απο Explorer

Όμως η ακαδημαϊκή μου ενασχόληση με την έρευνα, μου έχει δημιουργήσει ορισμένες εμμονές από τις οποίες δύσκολα μπορώ πια να απαλλαχτώ.

Συ είπας!

Χωρίς να θέλω να γίνω ερειστικός ή αγενής, σου επιστώ την προσοχή στο γεγονός ότι δεν σε γνωρίζω. Το μόνο που γνωρίζω για σένα είναι το όνομα χρήστη «Explorer» και την δήλωση σου για την «ακαδημαϊκή σου ενασχόληση με την έρευνα». Αν σε αυτό προστεθεί και το γεγονός ότι «στην Ελλάδα ότι δηλώσεις είσαι» τότε με κάνει λίγο συγκρατημένο και αναποφάσιστο στο να πεισθώ, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι αμφισβητώ άμεσα ή έμμεσα την όποια «ακαδημαϊκή σου ενασχόληση». Ελπίζω, όπως προείπα, η άποψη μου αυτή να μην θεωρηθεί ερειστική. Ίσως θα ήταν καλό, προς αποφυγή των στεγανών και προς ενίσχυση της αλήθειας των δηλωμένων, να ανέφερες το πραγματικό σου όνομα έτσι ώστε να δοθεί ευρέως η δυνατότητα επαλήθευσης των δηλώσεων σου. Είναι αποκλειστικά θέμα δικό σου!

Αρχικό μήνυμα απο Explorer

Ως προς τη βύθιση του ΤΑ-18 και την μετέπειτα μάχη του πληρώματος με τους αντάρτες του Πηλίου, προσωπικά δεν διαθέτω κάποιο ντοκουμέντο. Όμως δεν χρειάζεται να βρεθεί ένα τέτοιο ντοκουμέντο όταν υπάρχει πίστη σε ορισμένους έγκριτους ερευνητές. Και δεν αναφέρομαι μόνο σε αμερικάνους ή άγγλους ιστορικούς. Η πληροφορία περί αιχμαλωσίας του πληρώματος από τους έλληνες αντάρτες έχει συμπεριληφθεί και σε πρόσφατη έκδοση του κ.Βύρων Τεζαψίδη, στο «Die Kriegsmarine in der Agais». Nομίζω οτι είναι αυτό το βιβλίο μιας και δεν το έχω μαζί μου. Αν υπάρχει λόγος να αμφισβητεί κανείς όσα μας έχουν μεταφέρει οι συγγραφείς, νομίζω ότι μια επικοινωνία μαζί τους θα βοηθήσει στο να ξεπεραστεί η όποια αμφιβολία.

Στην αναφορά σου αυτή Explorer θα αρχίσω ανάποδα.
Ναι πράγματι μια επικοινωνία με τους συγγραφείς ίσως βοηθούσε να ξεκαθαριστούν εκάστοτε οι ενίοτε αμφιβολίες, αλλά αυτό δεν μπορεί να συμβεί πάντα καθώς πάρα πολλοί συγγραφείς δεν βρίσκονται πλέον εν ζωή. Στην περίπτωση του Βύρωνα Τεζαψίδη γνωρίζω και τον άνθρωπο και το βιβλίο του «Die Kriegsmarine in der Ägäis im Zweiten Weltkrieg», όπως γνωρίζω ότι και η αναφορά για την βύθιση του TA-18, με όλα τα υπόλοιπα παρελκόμενα της, προέρχεται από την «διεθνώς αποδεκτή βιβλιογραφία» και είναι σίγουρα δευτερογενής «βιβλιακή αναφορά».

Στο μήνυμα μου #23 ανέφερα κάτι στο οποίο δεν έδωσες ίσως την πρέπουσα σημασία. Εκεί αναφέρω ότι «Νομίζω ότι στο επίπεδο που προσπαθούμε να προσομοιώσουμε τα ιστορικά γεγονότα, οι βιβλιακές αναφορές είναι μόνο ενδεικτικά στοιχεία τα οποία θα πρέπει απαραιτήτως να τεκμηριωθούν με ντοκουμέντα. Όπως όλοι γνωρίζουμε ακόμα και η «διεθνώς αποδεκτή βιβλιογραφία» βρίθει από σημαντικά λάθη».

Θα προσπαθήσω στην συνέχεια να δείξω το γεγονός αυτό με δυο παραδείγματα, τα οποία είναι κατά την άποψη μου, χαρακτηριστικά της συγκεκριμένης προβληματικής. Το πρώτο έχει να κάνει με το γερμανικό ανθυποβρυχιακό UJ-2104 (πρώην DARVIK) και το δεύτερο –σαν συνειρμική απόρροια από τον Λυκούδη, τους φάρους και τα φαρόπλοια- με το ελληνικό πλοίο φάρων ΟΡΙΩΝ. Τα δυο αυτά πλοία όχι μόνο εμφανίζονται επανειλημμένα στην «διεθνώς αποδεκτή βιβλιογραφία» αλλά αποτελούν και σημαντικές ιστορικές καταχωρήσεις στην επίσημη ιστοσελίδα του Ελληνικού Πολεμικού Ναυτικού.

Για το UJ-2104 φέρεται ακόμα από την επίσημη ιστοσελίδα του Ελληνικού Πολεμικού Ναυτικού ότι το Α/Τ ΒΑΣΙΛΙΣΣΑ ΟΛΓΑ «Στις 18 Σεπτεμβρίου 1943 βύθισε σε συνεργασία με τα βρετανικά A/T FAULKNOR και ΕCLIPSE κοντά στην Αστυπάλαια και άλλη νηοπομπή, αποτελούμενη από τα φορτηγά ΡLUTO (2.000 τόν.) και PAOLO (4.000 τόν.) και το συνοδό τους Νο 2104.».

Η πληροφορία αυτή προέρχεται από τα βρετανικά πολεμικά ημερολόγια και έχει αναπαραχθεί στην «διεθνώς αποδεκτή βιβλιογραφία» με αποτέλεσμα όσοι στηρίζονται σε αυτήν να αναφέρονται σε ένα ψεύτικο γεγονός. Το UJ-2104 δεν βυθίστηκε κατά την διάρκεια της άνισης αυτής ναυμαχίας, αλλά αργότερα κοντά στην Μαλτεζάνα της Αστυπάλαιας. Το γεγονός έχει αναπαραχθεί επανειλημμένα, όπως από τον Αχιλλέα Κύρου στο βιβλίο του για την Βασίλισσα Όλγα (σελ. 173-176). Αυτός που πράγματι κρατάει κριτική απόσταση από το θέμα είναι ο Δ. Φωκάς ο οποίος πολύ σωστά αναφέρει στον Β΄ τόμο της Έκθεσις του (σελ. 283) ότι «Δεν έχομεν δυστυχώς σαφείς πληροφορίας περί της συμπλοκής ταύτης, διότι το αρχείον της Β. ΟΛΓΑΣ σιωπά μετά την 1ην Σεπτεμβρίου». Επίσης το ίδιο γεγονός οδήγησε τον διοικητή του γερμανικού 21ου Ανθυποβρυχιακού Στολίσκου της Kriegsmarine, Günther Brandt, να δηλώσει στον πρόλογο του βιβλίου του «Der Seekrieg in der Ägäis», που έγραψε μεταπολεμικά, ότι «Στις 18 Σεπτεμβρίου [1943] είχαν οι Άγγλοι μια επιτυχία. Τα αντιτορπιλικά FAULKNOR, ECLIPSE και QUEEN OLGA βύθισαν στα βόρεια της Σταμπάλιας μια νηοπομπή με δυο ατμόπλοια που μετέφερε ενισχύσεις στην Ρόδο. Το μοναδικό συνοδευτικό ασφαλείας, UJ-2104, δέχτηκε βαριές ζημιές και ο κυβερνήτης του, Nikolai von Ruckteschell, τραυματίστηκε βαριά. Το πλοίο όμως κατάφερε να καταπλεύσει στο λιμάνι της Αστυπάλαιας. Εκεί αυτοβυθίστηκε όταν οι στην αρχή φιλικά φερόμενοι Ιταλοί στην συνέχεια επιτέθηκαν. Η αυτοβύθιση πραγματοποιήθηκε σε ρηχά νερά με αποτέλεσμα οι υπερκατασκευές να προεξέχουν από την επιφάνεια. Η υποτιθέμενη βύθιση του πλοίου αυτού είναι ως εκ τούτου μια φτηνή φήμη». Το Ελληνικό Πολεμικό Ναυτικό όμως θεωρεί επίσημα μέχρι σήμερα το UJ-2104 σαν βυθισμένο στην βόρεια Αστυπάλαια με την συμμετοχή της ΒΑΣΙΛΙΣΣΑΣ ΟΛΓΑΣ. Για περισσότερες πληροφορίες για το συγκεκριμένο θέμα ρίξε μια ματιά εδώ.

Στην ίδια επίσημη ιστοσελίδα του Ελληνικού Πολεμικού Ναυτικού αναφέρεται ότι το ελληνικό υποβρύχιο ΠΙΠΙΝΟΣ «εκτέλεσε από το 1944 επτά πολεμικές περιπολίες με Κυβερνήτες, αρχικά τον Πλωτάρχη Α.Ράλλη και στη συνέχεια τον Υποπλοίαρχο Κ.Λούνδρα, κάτω από τις διατάγες του οποίου τον Αύγουστο του 1944 βύθισε στο λιμάνι του Καρλόβασι της Σάμου δύο πολεμικά πλοία, το Ιταλικό Αντιτορπιλικό "KALAFATINI" και ένα μικρό φορτηγό, το "ΩΡΙΩΝ"». Πρόκειται πάλι για λάθος καθώς το ΩΡΙΩΝ βυθίστηκε στις 23.9.1944 από Beaufighter της αεροπορικής μοίρας 252 και 603 της RAF στην Δονούσα των Κυκλάδων.

Όπως αναφέρεται στα βρετανικά και τα γερμανικά πολεμικά ημερολόγια οι τορπίλες του ΠΙΠΙΝΟΥ χτύπησαν τον λιμενοβραχίονα του Καρλόβασι.

Από τα δυο αυτά γεγονότα, τα οποία όχι μόνο εμφανίζονται επανειλημμένα στην «διεθνώς αποδεκτή βιβλιογραφία» αλλά και στην επίσημη ιστοσελίδα του Ελληνικού Πολεμικού Ναυτικού, με ότι συνεπάγεται αυτό, μπορούν εύκολα να θεωρηθούν πραγματικά μιας και προέρχονται από υποτιθέμενες «φερέγγυες» πηγές, με αποτέλεσμα να συνεχισθεί η αναπαραγωγή τους.

Θα ήθελα να αναφέρω στο σημείο αυτό και πάλι ότι οι βιβλιακές αναφορές από την «διεθνώς αποδεκτή βιβλιογραφία» μπορούν να θεωρηθούν μόνο σαν δευτερογενείς ενδεικτικές πηγές. Οι πρωτογενείς πηγές εξακολουθούν να παραμένουν μόνο τα ιστορικά ντοκουμέντα, μαζί με τα εκάστοτε λάθη τους. Αν στην θέση αυτή προστεθεί και το γεγονός ότι «η ιστορία γράφεται από τους νικητές» τότε είναι πρωτεύον μέλημα του ερευνητή να απευθυνθεί στις πρωτογενείς πηγές θεωρώντας την «διεθνώς αποδεκτή βιβλιογραφία» σαν ενδεικτική ατραπό και μόνο σαν τέτοια. Τέλος, χωρίς να θέλω να γίνω ερειστικός, πρέπει να αναφέρω ότι θα περίμενα τουλάχιστον μια ανάλογη προσέγγιση από κάποιον ο οποίος δηλώνει ότι «η ακαδημαϊκή του ενασχόληση με την έρευνα, του έχει δημιουργήσει ορισμένες εμμονές από τις οποίες δύσκολα μπορεί πια να απαλλαχτεί».

Αρχικό μήνυμα απο Explorer

Σχετικά με το ναυάγιο του συμμαχικού φορτηγού στον ύφαλο Λευτέρη, αυτό δεν μπορεί να είναι το VOLOS. Ο Λυκούδης αναφέρει χαρακτηριστικά «Έπειτα από αυτά [σ.σ. τα ναυάγια], λίγο μετά τον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο». Επίσης οι εν λόγω πληροφορίες του είχαν ανακοινωθεί στην Ακαδημία Αθηνών το 1928, δηλαδή τρία χρόνια πριν ναυαγήσει εκεί το γερμανικό VOLOS.

Εδώ θα χρειαστώ την βοήθεια σου Explorer, ίσως στο μέλλον μάθουμε και το πραγματικό σου όνομα. Εμένα προσωπικά θα με χαροποιούσε να γνωρίζω με ποιόν συνομιλώ.

Όπως προείπα, εδώ που βρίσκομαι έχω πολύ περιορισμένη πρόσβαση στην ελληνική βιβλιογραφία. Θα σε παρακαλούσα λοιπόν, μια και έχεις το συγκεκριμένο άρθρο του Λυκούδη, να το σκανάρεις και να μου το στείλεις. Θα ήταν μια μεγάλη βοήθεια για μένα. Την ηλεκτρονική μου διεύθυνση, όπως και την φυσική μου, στα στέλνω με προσωπικό μήνυμα.

Περιμένω τέλος την συνεισφορά που υποσχέθηκες στην έρευνα με την παρουσίαση και άλλων ναυαγίων του Νοτίου Πηλίου. Τέλος είμαι σίγουρος ότι θα συνδράμεις, με την εμπειρία και τις παρατηρήσεις σου, στην ολοκληρωτική και τελική μορφή της εργασίας μου για τα «Ναυάγια του Νοτίου Πηλίου».

Ευχαριστώ
DG