Το ναυάγιο του Ε/Γ ΑΘΗΝΑ στη Σύρνα της Δωδεκανήσου

[Ναυτίλος]

Ενα μεγάλο μπράβο στο εξαίρετο αρθρο σου.

Νικ

[Dimitris Galon]

Υπενθυμίζω ότι στο τεύχος Φεβρουαρίου του περιοδικού «Εφοπλιστής» υπάρχει το τρίτο από τα τέσσερα μέρη του άρθρου για την «Αθηνά του Τζων».

[Γιάννης 1940]

Αγαπητοί φίλοι, ομολογώ ότι εξεπλάγην ευχάριστα όταν η εγγονή μου, μου υπέδειξε τη συγκεκριμένη ιστοσελίδα. Με τη βοήθεια της συντάχθηκε και το παρόν κείμενο, το οποίο ίσως να προσθέσει ένα λιθαράκι σε όσα περιέγραψε ο κ.Γαλόν.
Το ναυάγιο στη Σύρνα έχει για εμένα μεγάλη αξία, καθώς ήταν μια από τις πρώτες «επαγγελματικές» μου καταδύσεις. Μεγάλωσα στον ρημαγμένο Πειραιά, των πρώτων δύσκολων χρόνων μετά τον πόλεμο. Ακόμη θυμάμαι να περιφέρομαι πιαδί στους ντόκους γεμάτους με μπάζα και παλιοσίδερα. Τότε ακόμη δουλεύαν τα συμμαχικά συνεργεία μέσα στο λιμάνι προσπαθώντας να απομακρύνουν τα ναυάγια που βρίσκονταν σε κάθε γωνιά του. Κάποια ανελκύονταν ολόκληρα με τα στρύδια να τα έχουν καλύψει και κάποια ανατινάζονταν για να τα σηκώσουν οι γερανοί κομμάτι κομμάτι. Ίσως τότε να με συνεπήραν αυτές οι εικόνες με τα φρεσκοβγαλμένα σκουριασμένα σίδερα να λιάζονται στους ντόκους γιατί μεγαλώνοντας αποφάσισα να δοκιμάσω και αυτό σαν δουλειά. Αναφέρομαι στη δεκαετία του πενήντα που τα παλιοσίδερα από τα ναυάγια ήταν μια δουλειά που έφερνε ένα καλό μεροκάματο. Τότε τα ναυάγια στον Πειραιά είχαν ανελκυστεί και τα συνεργεία έκαναν καλές δουλειές στον Κορινθιακό και τον Ευβοϊκό. Άλλα μέχρι να τελειώσω και το φανταριλίκι είχαν πια καθαρίσει και αυτές τις περιοχές.
Μπαρκάρισα σε ένα πέραμα το καλοκαίρι του εξήντα ως πλήρωμα που είχαμε σκοπό να εξακριβώσουμε τη θέση κάποιων ναυαγίων γύρω από την Αστυπάλαια για τα οποία υπήρχε πληροφόρηση πως μπρούν να κοπούν. Το αφεντικό ήταν Ροδίτης και εγώ είχα εφεδρικό ρόλο καθώς τότε μάθαινα τη δουλειά. Στα βόρεια παράλια της Αστυπάλαιας έγινε κατάδυση σε ένα φορτηγό από τον πόλεμο, το οποίο όπως μας είπε ο δύτης ήταν σε πολύ καλή κατάσταση. Σημειώθηκε το στίγμα και θα ερχότανε το συνεργείο με το κρένι για να κάνει τη δουλειά. Δηλαδή ανατίναξη με μασούρια δυναμίτια και μετά ανέλκυση των κομματιών. Στην Αστυπάλαια που βγήκαμε μάθαμε από τους ψαράδες για ένα ναυάγιο στη Σύρνα και καθώς ήταν στη ρότα μας περάσαμε εκεί κατά την επιστροφή μας. Το ναυάγιο ήταν σε μικρό βάθος και έτσι βούτηξα και εγώ για να πάρω και εμπειρίες. Από το σχήμα του με την κοφτή πλώρη νόμιζα πως ήτανε κάποιο ρυμουλκό αλλά οι παλαιότεροι μου είπανε πως δεν ήταν γιατί είχε μικρή μηχανή. Η μηχανή του είχε φύγει από τη θέση της και είναι αυτή που είδα στη φωτογραφία σας. Πρέπει να έπεσε όταν ξύλωσαν την προπέλα του πλοίου, μιας και ήταν εύκολη ψαριά και καλά λεφτά. Τότε το ναυάγιο ήταν πιο καθαρό απόσο το βλέπω τώρα και υπήρχαν ρετάλια από μαδέρια ακόμη στο κατάστρωμα. Πάντως συγκινήθηκα που το ξαναείδα μετά από τόσα χρόνια και αγόρασα και το περιοδικό που έχει το άρθρο. Ήταν σε καλή κατάσταση και κάποιος είπε στο αφεντικό ότι θα μπορούσε να σηκωθεί ολόκληρο αλλά αυτός θυμάμαι οτι γέλασε και απάντησε χαρακτηριστικά Μπούμ! Και έκανε μια χειρονομία σαν έκρηξη. Σε μια βουτιά παρατήρησα ένα σιδερένιο ταμπελάκι στην πλευρά της μπαταρισμένης πλώρης και εκεί πιστεύω ότι έλεγε το όνομα του. Ήθελα να βουτήξω ξανά μπας και το διαβάσω αλλά δεν μπόρεσα να κατέβω ξανά γιατί ο καιρός φρεσκάρισε και τα μαζέψαμε.
Όταν γυρίσαμε στον Πειραιά τα πράματα είχαν αλλάξει γιατί εκεί κάτω στα νησιά εντοπίστηκε και ένα άλλο ναυάγιο. Το αφεντικό το έβαλε στο μάτι αλλά εμένα δεν μου άρεσε να μπλέξω σε καταστάσεις που ήταν επικίνδυνες και βγήκα από τα σχέδια τους. Από όσο έμαθα από άλλους αυτό το άλλο ναυάγιο έγινε αιτία να χάσει το αφεντικό το ενδιαφέρον του για το ναυάγιο της Σύρνας και έτσι γλίτωσε από τη δυναμίτιδα.
Μήνες αργότερα έλεγα τα κατορθώματα μου σε μια παρέα σε ένα καφενέ στη Δραπετσώνα με μπόλικες σάλτσες βεβαίως. Τότε ζούσανε ακόμη μαστόρια που είχανε ζήσει όλα τα γεγονότα της κατοχής και ξέρανε πράματα από όσα κάνανε οι Γερμανοί στο Πέραμα. Τότε έμαθα από ένα μπαρμπα-μάστορα που άκουσε την κουβέντα πως ήταν το Αθηνά που μετέφερε εβραίους στην πατρίδα τους. Μας είπε πως το καράβι το είχαν σηκώσει από τα Αμπελάκια που ήταν βυθισμένο και στο Πέραμα το επισκευάσανε όπως όπως. Μας είπε ότι του είχαν βάλει μηχανή από κάποιο γεμρανικό όχημα που είχαν αφήσει αυτοί στην οπισθοχώρηση τους. Τέτοιες πατέντες ήταν γνωστές στα μηχανουργεία στον Πειραιά. Τέτοια ήταν η ανάγκη που ότι μηχανή έβρισκαν την πατεντάρανε και τη βάζανε σε εργοστάσια ή καράβια. Είχα ακούσει και για ένα πσοτάλι που είχε βάλει στην Ιταλία μηχανή από γερμανικό υποβρύχιο.
Ελπίζω να μη σας κούρασα και σας ευχαριστώ.

[Physalia]

Αρχικό μήνυμα απο Γιάννης 1940

Αγαπητοί φίλοι, ομολογώ ότι εξεπλάγην ευχάριστα όταν η εγγονή μου, μου υπέδειξε τη συγκεκριμένη ιστοσελίδα. Με τη βοήθεια της συντάχθηκε και το παρόν κείμενο, το οποίο ίσως να προσθέσει ένα λιθαράκι σε όσα περιέγραψε ο κ.Γαλόν.
Το ναυάγιο στη Σύρνα έχει για εμένα μεγάλη αξία, καθώς ήταν μια από τις πρώτες «επαγγελματικές» μου καταδύσεις. Μεγάλωσα στον ρημαγμένο Πειραιά, των πρώτων δύσκολων χρόνων μετά τον πόλεμο. Ακόμη θυμάμαι να περιφέρομαι πιαδί στους ντόκους γεμάτους με μπάζα και παλιοσίδερα. Τότε ακόμη δουλεύαν τα συμμαχικά συνεργεία μέσα στο λιμάνι προσπαθώντας να απομακρύνουν τα ναυάγια που βρίσκονταν σε κάθε γωνιά του. Κάποια ανελκύονταν ολόκληρα με τα στρύδια να τα έχουν καλύψει και κάποια ανατινάζονταν για να τα σηκώσουν οι γερανοί κομμάτι κομμάτι. Ίσως τότε να με συνεπήραν αυτές οι εικόνες με τα φρεσκοβγαλμένα σκουριασμένα σίδερα να λιάζονται στους ντόκους γιατί μεγαλώνοντας αποφάσισα να δοκιμάσω και αυτό σαν δουλειά. Αναφέρομαι στη δεκαετία του πενήντα που τα παλιοσίδερα από τα ναυάγια ήταν μια δουλειά που έφερνε ένα καλό μεροκάματο. Τότε τα ναυάγια στον Πειραιά είχαν ανελκυστεί και τα συνεργεία έκαναν καλές δουλειές στον Κορινθιακό και τον Ευβοϊκό. Άλλα μέχρι να τελειώσω και το φανταριλίκι είχαν πια καθαρίσει και αυτές τις περιοχές.
Μπαρκάρισα σε ένα πέραμα το καλοκαίρι του εξήντα ως πλήρωμα που είχαμε σκοπό να εξακριβώσουμε τη θέση κάποιων ναυαγίων γύρω από την Αστυπάλαια για τα οποία υπήρχε πληροφόρηση πως μπρούν να κοπούν. Το αφεντικό ήταν Ροδίτης και εγώ είχα εφεδρικό ρόλο καθώς τότε μάθαινα τη δουλειά. Στα βόρεια παράλια της Αστυπάλαιας έγινε κατάδυση σε ένα φορτηγό από τον πόλεμο, το οποίο όπως μας είπε ο δύτης ήταν σε πολύ καλή κατάσταση. Σημειώθηκε το στίγμα και θα ερχότανε το συνεργείο με το κρένι για να κάνει τη δουλειά. Δηλαδή ανατίναξη με μασούρια δυναμίτια και μετά ανέλκυση των κομματιών. Στην Αστυπάλαια που βγήκαμε μάθαμε από τους ψαράδες για ένα ναυάγιο στη Σύρνα και καθώς ήταν στη ρότα μας περάσαμε εκεί κατά την επιστροφή μας. Το ναυάγιο ήταν σε μικρό βάθος και έτσι βούτηξα και εγώ για να πάρω και εμπειρίες. Από το σχήμα του με την κοφτή πλώρη νόμιζα πως ήτανε κάποιο ρυμουλκό αλλά οι παλαιότεροι μου είπανε πως δεν ήταν γιατί είχε μικρή μηχανή. Η μηχανή του είχε φύγει από τη θέση της και είναι αυτή που είδα στη φωτογραφία σας. Πρέπει να έπεσε όταν ξύλωσαν την προπέλα του πλοίου, μιας και ήταν εύκολη ψαριά και καλά λεφτά. Τότε το ναυάγιο ήταν πιο καθαρό απόσο το βλέπω τώρα και υπήρχαν ρετάλια από μαδέρια ακόμη στο κατάστρωμα. Πάντως συγκινήθηκα που το ξαναείδα μετά από τόσα χρόνια και αγόρασα και το περιοδικό που έχει το άρθρο. Ήταν σε καλή κατάσταση και κάποιος είπε στο αφεντικό ότι θα μπορούσε να σηκωθεί ολόκληρο αλλά αυτός θυμάμαι οτι γέλασε και απάντησε χαρακτηριστικά Μπούμ! Και έκανε μια χειρονομία σαν έκρηξη. Σε μια βουτιά παρατήρησα ένα σιδερένιο ταμπελάκι στην πλευρά της μπαταρισμένης πλώρης και εκεί πιστεύω ότι έλεγε το όνομα του. Ήθελα να βουτήξω ξανά μπας και το διαβάσω αλλά δεν μπόρεσα να κατέβω ξανά γιατί ο καιρός φρεσκάρισε και τα μαζέψαμε.
Όταν γυρίσαμε στον Πειραιά τα πράματα είχαν αλλάξει γιατί εκεί κάτω στα νησιά εντοπίστηκε και ένα άλλο ναυάγιο. Το αφεντικό το έβαλε στο μάτι αλλά εμένα δεν μου άρεσε να μπλέξω σε καταστάσεις που ήταν επικίνδυνες και βγήκα από τα σχέδια τους. Από όσο έμαθα από άλλους αυτό το άλλο ναυάγιο έγινε αιτία να χάσει το αφεντικό το ενδιαφέρον του για το ναυάγιο της Σύρνας και έτσι γλίτωσε από τη δυναμίτιδα.
Μήνες αργότερα έλεγα τα κατορθώματα μου σε μια παρέα σε ένα καφενέ στη Δραπετσώνα με μπόλικες σάλτσες βεβαίως. Τότε ζούσανε ακόμη μαστόρια που είχανε ζήσει όλα τα γεγονότα της κατοχής και ξέρανε πράματα από όσα κάνανε οι Γερμανοί στο Πέραμα. Τότε έμαθα από ένα μπαρμπα-μάστορα που άκουσε την κουβέντα πως ήταν το Αθηνά που μετέφερε εβραίους στην πατρίδα τους. Μας είπε πως το καράβι το είχαν σηκώσει από τα Αμπελάκια που ήταν βυθισμένο και στο Πέραμα το επισκευάσανε όπως όπως. Μας είπε ότι του είχαν βάλει μηχανή από κάποιο γεμρανικό όχημα που είχαν αφήσει αυτοί στην οπισθοχώρηση τους. Τέτοιες πατέντες ήταν γνωστές στα μηχανουργεία στον Πειραιά. Τέτοια ήταν η ανάγκη που ότι μηχανή έβρισκαν την πατεντάρανε και τη βάζανε σε εργοστάσια ή καράβια. Είχα ακούσει και για ένα πσοτάλι που είχε βάλει στην Ιταλία μηχανή από γερμανικό υποβρύχιο.
Ελπίζω να μη σας κούρασα και σας ευχαριστώ.

Αγαπητέ κύριε Γιάννη, ευχαριστώ πολύ εσάς και την εγγονή σας για αυτή την τόσο ενδιαφέρουσα μαρτυρία.
Ευχαριστώ και τον Δημήτρη Γκαλών που την προ-κάλεσε

Με την ευκαιρία συνειδητοποίησα και πόσο (βάναυσα πολύ) λείπει η φωνή της δικής σας γενιάς από τον διαδικτυακό μας κόσμο...

Να είστε καλά
Μαρία

[Dimitris Galon]

@ Γιάννης 1940

Αγαπητέ κύριε Γιάννη,

το μήνυμα σας ήταν μια ευχάριστη και καλοδεχούμενη έκπληξη για μένα, και νομίζω ότι το ίδιο ισχύει και για όλα τα μέλη του φόρουμ.

Όπως έγραψε και η Μαρία, η φωνή της γενιάς σας λείπει πραγματικά πολύ από τον διαδικτυακό μας κόσμο. Ίσως να φταίει το ηλεκτρονικό μέσον και η με αυτό συνδεόμενη απρόσωπη ιδιότητα.

Όλα αυτά που γράφετε είναι πολύ ενδιαφέροντα, ειδικά όταν αναφέρονται από κάποιον που τα έχει ζήσει από κοντά. Επειδή υπάρχουν πολλά μέλη στον σύλλογο μας και στο φόρουμ μας, τα οποία ασχολούνται ιδιαίτερα με τα ναυάγια, θα ήθελα να σας ρωτήσω αν θα είχατε την καλοσύνη να συνδράμετε με πληροφορίες και συμβουλές, όπου μπορείτε, στις έρευνες μας.

Αν συμφωνείτε, και έχετε τον χρόνο και την διάθεση, θα ήθελα να σας θέσω μερικά ερωτήματα για τα ναυάγια της Αστυπάλαιας με τα οποία ασχολούμαι εδώ και καιρό.

Περιμένω την απάντηση σας, εδώ στο φόρουμ.

Σας ευχαριστώ πάρα πολύ εκ΄ των προτέρων
DG

[Dimitris Galon]

Στο τεύχος Μαρτίου 2012 του περιοδικού «Εφοπλιστής» υπάρχει το τέταρτο και τελευταίο μέρος του άρθρου μου για την «Αθηνά του Τζων».

Εύχομαι, σε όσους ενδιαφέρονται για την ιστορία των ναυαγίων του Ελληνικού Αρχιπελάγους, καλό διάβασμα.
DG

[Γιάννης 1940]

Σας ευχαριστώ όλους για το καλωσόρισμα. Νομίζω οτι οι γνώσεις σας είναι πολύ μεγαλύτερες από αυτές που είχαμε στα χρόνια του εξήντα και του εβδομήντα, οπότε από συμβουλές δεν νομίζω οτι μπορώ να προσθέσω κάτι που θα σας είναι χρήσιμο.

Για τα ναυάγια της Αστυπάλαιας αν είναι κάτι που γνωρίζω ευχαρίστως να σας το μεταφέρω.

[Πολικός]

Καλησπέρα Δημήτρη και υπόλοιποι φίλοι.
Σχετικά με τα νομικά έγγραφα που έχω στη διάθεση μου, σκοπεύω να τα αξιοποιήσω κάποια στιγμή οπότε θα προτιμούσα να παραμείνουν προς το παρόν στο αρχείο μου.

Υπάρχουν δυο-τρείς ακόμη φωτογραφίες που εκτιμώ οτι μπορεί να απεικονίζουν το Αθηνά. Άμα υπάρχει ενδιαφέρον μπορώ να τις ανεβάσω στο νήμα.

Μιας και ρώτησες για την περίοδο κατά την οποία το Αθηνά έμεινε ανενεργό, να θυμίσω οτι ο κύριος Γιάννης (Γιάννης 1940) ανέφερε στην αφήγηση του οτι

Αρχικό μήνυμα απο Γιάννης 1940

έμαθα από ένα μπαρμπα-μάστορα που άκουσε την κουβέντα πως ήταν το Αθηνά που μετέφερε εβραίους στην πατρίδα τους. Μας είπε πως το καράβι το είχαν σηκώσει από τα Αμπελάκια που ήταν βυθισμένο και στο Πέραμα το επισκευάσανε όπως όπως.

Στο άρθρο του "Εφοπλιστή" παραθέτεις μια κατάθεση του πλοιάρχου Εξαρχόπουλου που φέρει το πλοίο να έχει βυθιστεί κατά τη ρυμούλκηση του από το λιμάνι του Πειραιά το 1939.

Θα πρέπει να συμφωνήσω με τον κ.Γιάννη μιας και τα έγγραφα αναφέρουν πως το πλοίο ήταν ήδη το 1938 παροπλισμένο στα Αμπελάκια της Σαλαμίνας. Συγκεκριμένα αναγράφουν "Επεβλήθη αναγκαστική κατάσχεσις εν Αμπελακίους Σαλαμίνος... την 27η Οκτωβρίου 1938".

Όπως προανέφερα το Αθηνά κατά τη δεκαετία του τριάντα είχε εμπλακεί σε μακροχρόνια νομική διελκυνστίδα και γνώρισε αρκετές κατασχέσεις, συντηρητικές και μή.

Προφανώς αυτό οδήγησε σε εγκατάλειψη του σκάφους και ελλείψη συντήρησης θα παρουσιάστηκαν διαρροές οι οποίες το οδήγησαν στο βυθό.

[Dimitris Galon]

Καλησπέρα Πολικέ,

απόλυτα κατανοητό αυτό για τα νομικά έγγραφα.

Οι φωτογραφίες είναι ευπρόσδεκτες και εγώ προσωπικά θα τις έβλεπα με μεγάλη μου χαρά. Σε ευχαριστώ πάρα πολύ για την πληροφορία της κατάσχεσης του πλοίου στα Αμπελάκια, την 27η Οκτωβρίου 1938. Ήταν ένας κρίκος που μου έλειπε.

Παραθέτω εδώ τρεις σελίδες από τον βρετανικό φάκελο ADM 1-20776, με τις βρετανικές αναφορές και την κατάθεση του κυβερνήτη του ΑΘΗΝΑ Βασίλη Εξαρχόπουλο. Αν χρειάζεσαι ολόκληρο τον φάκελο, στείλε μου ΠΜ.

Με εκτίμηση
DG


Υ.Γ.
Δεν γνωρίζω αν η ανάλυση των συνημμένων επαρκεί. Αν όχι κατατόπισέ με.