Τα ναυάγια επηρεάζουν αρνητικά τις οικολογικές ισορροπίες στη θάλασσα;

[Μπλε]

Έκτωρα, η απόσταση μεταξύ του να γυρίσουμε στην παλαιολιθική εποχή, ή απλά να μην έχουμε καράβια και μπουκάλες και του να βυθίζουμε καράβια για να γουστάρουν μερικοί δύτες είναι τεράστια. Η απαίτηση των δυτών να βυθιστούν καράβια είναι 100% υπαρκτή και δε μου καίγεται καρφί αν είναι οικονομικά συμφέρουσα (άρα ρεαλιστική) ή όχι.

Αυτό που προσπαθώ να κάνω είναι να μπολιάσω την κοινότητα με ορισμένες ιδέες, να μεταφέρω ορισμένους προβληματισμούς μου, γιατί πέρα από δύτης είμαι συνάμα και σκεπτόμενος άνθρωπος κι έχω κι εγώ τις ευαισθησίες μου. Συγκεκριμένα, θα ήθελα η κατάδυση να γίνεται με τέτοιο τρόπο ώστε οι επιπτώσεις της στο φυσικό περιβάλλον να είναι όσο το δυνατόν μικρότερες... είναι κανένας πραγματικά εναντίον μου;

Σχετικά με το παρόν θέμα και τις απορίες του Δημήτρη, θα επανέλθω αργότερα με περισσότερες και αναλυτικότερες πληροφορίες.


Υ.Γ. Όποιος ενδιαφέρεται για τη δημοσίευση, ας επικοινωνήσει μαζί μου με π.μ. επισυνάπτοντας τη διεύθυνση e-mail του.

[neokles]

Απο τις πιο απολαυστικές online συζητήσεις που έχω διαβάσει! Σας ευχαριστώ και τους 2. Δεν ξέρω με ποια αποψη συμφωνω περισσότερο. Μόλις ποστάρει ο Γιάννης συμφωνω με το Γιάννη, ποστάρει ο Εκτωρ με κανει και αμφιβάλλω.

Η αληθεια είναι ότι ένας λόγος που κάνω κατάδυση είναι γιατί είναι αρκετα enviromentally friendly. Αν είναι για τις βουτιές μου να προξενήσω πρόβλημα σε αυτό που αγαπάω να λείπει καλυτερα.

[ΚΑΡΕΛΑΣ ΓΙΩΡΓΟΣ]

Αρχικό μήνυμα απο yan

Q:
Τώρα, σε ό,τι αφορά στα ναυάγια που έγιναν κατά λάθος ύφαλοι, αν μπορούν να βγουν και αν όντως επιβαρύνουν, ας βγουν. Έτσι κι αλλιώς πριν βγούν, θα πρέπει να εντοπιστούν (γι' αυτό Καρέλα μην παίρνεις και πολύ φόρα γιατί θα μας αφήσουν μόνο χόρτα αυτοί στο τέλος – τα ψάρια πρόλαβαν να τα εξαφανίσουν άλλοι)

Γιάννη δεν υπάρχει πεντάρα, σιγά μη βρούν χρήματα για να ανελκυστουν ναυάγια...

Σίγουρα πάντως το θέμα πρέπει να μελετηθεί, οι ειδικοί είναι οι μόνοι αρμόδιοι να μας λύσουν την απορία που σίγουρα έχουμε όλοι όσοι βουτάμε σε ναυάγια ...
Όταν σχεδιάζαμε τη 2η αποστολή στο Burdigala είχαμε αποφασίσει να συλλέξουμε κομμάτια λάσπης από το βυθό για να μελετηθεί η συγκέντρωση του μετάλλου από το Πανεπιστήμιο Πατρών. Δυστυχώς ήταν η χρονιά που δεν δόθηκε η άδεια και η συλλογή των δειγμάτων δεν έγινε.
Η προσωπική μου εμπειρία από τον Πατραικό είναι ότι τα ναυάγια (που στο σύνολό τους είναι άνω των 40 ετών) έχουν γίνει ύφαλοι που φιλοξενούν ασυγκρίτως πολλαπλάσια ψάρια και οργανισμούς ακόμα και από την πιο μακρινή και παρθένα ξέρα.
Είναι γεγονός πάντως ότι τα ναυάγια σιγά -σιγά καταρρέουν . Φέτος παρατήρησα σημαντικές αλλαγές σε αρκετά ναυάγια στον Πατραικό. Κάποια δεν είναι τόσο γερά σκαριά, άλλα βομβαρδίζονται συστηματικά με δυναμίτη. Εκεί συντελείται πιστεύω και η μεγαλύτερη καταστροφή στο θαλάσσιο περιβάλλον.
Έφριξα όταν άκουσα από ένα ψαρά στην Κυλλήνη ότι ένας "συνάδελφός του" έριξε 500 κιλά χλωρίνη πριν ρίξει δυναμίτες σε ένα ναυάγιο για να βγούν είπε τα ψάρια από τα θαλάμια τους!!!!!!

[neokles]

Αρχικό μήνυμα απο ΚΑΡΕΛΑΣ ΓΙΩΡΓΟΣ

.
Έφριξα όταν άκουσα από ένα ψαρά στην Κυλλήνη ότι ένας "συνάδελφός του" έριξε 500 κιλά χλωρίνη πριν ρίξει δυναμίτες σε ένα ναυάγιο για να βγούν είπε τα ψάρια από τα θαλάμια τους!!!!!!

Χλωρίνη ε;

μαλιστα

Δεν θέλω να βαζω ιδέες



http://www.youtube.com/watch?v=dJ-BB...ature=youtu.be

[Μπλε]

Επειδή το θέμα είναι παλιό, προτείνω όσοι ενδιαφέρεστε να συμμετάσχετε στη συζήτηση, να το διαβάσετε όλο από την αρχή. Ωστόσο παραθέτω μια σύντομη περίληψη για να “μπουν” στο θέμα πιο εύκολα όσοι δεν το είχαν διαβάσει στο παρελθόν.

Το έναυσμα για αυτή τη συζήτηση δόθηκε από τη δημοσίευση επιστημονικής εργασίας που αφορά στη μελέτη των επιπτώσεων ορισμένων σιδερένιων ναυαγίων στους τροπικούς υφάλους των Line Islands, στον Ειρηνικό Ωκεανό. Συγκεκριμένα, η έρευνα αυτή έδειξε πως στο συγκεκριμένο περιβάλλον –δεδομένης της χαμηλής τοπικής περιεκτικότητας του θαλασσινού νερού σε σίδηρο– η παρουσία των σιδερένιων κουφαριών των πλοίων οδήγησε σε εμπλουτισμό του νερού σε σίδηρο, που “πυροδότησε” την αύξηση μικροβίων, που στη συνέχεια οδήγησε σε πλήρη καταστροφή των τροπικών υφάλων σε μια ακτίνα αρκετών χιλιομέτρων από τα ναυάγια.



Να εξηγήσω λοιπόν λίγο καλύτερα το περιεχόμενο και την ουσία της σχετικής μελέτης, αφού περιγράψω σχετικά σύντομα ορισμένες βασικές έννοιες και διεργασίες που σχετίζονται με την ανάπτυξη των θαλάσσιων οργανισμών, καθότι προκύπτει πως είναι απαραίτητες για την κατανόηση του “τραγικού” της υπόθεσης.

Είναι γνωστό λοιπόν πως για την ανάπτυξη όλων των ζωντανών οργανισμών στον πλανήτη μας, απαιτείται η διαθεσιμότητα ενός πλήθους από υλικά/συστατικά/στοιχεία που προσλαμβάνονται από το περιβάλλον, είτε απευθείας (στους αυτότροφους φωτοσυνθετικούς οργανισμούς), είτε μέσω της διατροφής (στους ετερότροφους). Τα συστατικά αυτά είναι απαραίτητα είτε ως δομικά στοιχεία των κυττάρων, είτε ως καταλύτες απαραίτητων χημικών αντιδράσεων των οργανισμών και φυσικά ως στοιχεία των αντιδράσεων αυτών. Χαρακτηρίζονται ως "θρεπτικά συστατικά" και για επιπλέον (σύντομες ωστόσο σε έκταση) πληροφορίες μπορείτε να διαβάσετε εδώ: http://el.wikipedia.org/wiki/Θρεπτικά_συστατικά , ενώ για περισσότερη ανάλυση σχετικά με τη θρέψη των φυτών μπορείτε να διαβάσετε εδώ: http://en.wikipedia.org/wiki/Plant_nutrition

Στην περίπτωσή μας θα ασχοληθούμε περισσότερο με τη θρέψη των αυτότροφων οργανισμών, δηλαδή των φυτών, των φυκών, του φυτοπλαγκτού και όλων εκείνων των οργανισμών που έχουν την ικανότητα να φωτοσυνθέτουν. Στους συγκεκριμένους οργανισμούς, οι βασικές ανάγκες σε θρεπτικά συστατικά συνίστανται σε:

Α. Τα “βασικά μακροθρεπτικά συστατικά”: άζωτο (Ν), φώσφορος (P) και κάλιο (K),
Β. Τα “δευτερεύοντα μακροθρεπτικά συστατικά”: ασβέστιο (Ca), θείο (S) και μαγνήσιο (Mg),
Γ. Το πυρίτιο (Si) και
Δ. Τα "μικροθρεπτικά συστατικά ή ιχνοστοιχεία": βόριο (B), χλώριο (Cl), μαγγάνιο (Mn), σίδηρο (Fe), ψευδάργυρο (Zn), χαλκό (Cu), μολυβδαίνιο (Mo), νικέλιο (Ni), σελήνιο (Se) και νάτριο (Na).


Τα μεν μακροθρεπικά συστατικά τα χρειάζονται σε μεγάλες σχετικά ποσότητες, τα δε μικροθρεπτικά σε τάξεις μεγέθους μικρότερες. Απουσία οποιουδήποτε των παραπάνω θρεπτικών συστατικών σταματάει ουσιαστικά η διαδικασία της ανάπτυξης, δηλαδή της ανανέωσης των κυττάρων, και ο οργανισμός υποσιτιζόμενος οδηγείται στο θάνατο.


Περιοριστικός παράγοντας της ανάπτυξης λοιπόν ενός αυτότροφου οργανισμού ονομάζεται το θρεπτικό εκείνο συστατικό που βρίσκεται σε σχετικά (για τις ανάγκες του εν λόγω οργανισμού) χαμηλή διαθεσιμότητα στο περιβάλλον και στην πραγματικότητα η διαθέσιμη ποσότητά του είναι τελικά εκείνη που καθορίζει την ανάπτυξή των οργανισμών που το έχουν ανάγκη. Θα έχετε φυσικά ακούσει πως τα νερά στο Αιγαίο είναι ολιγοτροφικά και έχουν λίγα "θρεπτικά", σε αντίθεση με τα εύτροφα νερά της δυτικής Μεσογείου. Αυτοί οι χαρακτηρισμοί ουσιαστικά αναφέρονται στην περιεκτικότητα του νερού σε βασικά και δευτερεύοντα μακροθρεπτικά συστατικά που, απουσία εμπλουτισμού από ποτάμια (που καθώς "εκπλένουν" τα πετρώματα και τα εδάφη, αποσπούν και μεταφέρουν τέτοια ανόργανα στοιχεία), καταναλώνονται γρήγορα από τους φωτοσυνθετικούς οργανισμούς και μετά λόγω απουσίας τους, σταματάει η ανάπτυξη των οργανισμών αυτών. Τα λιπάσματα για παράδειγμα που χρησιμοποιούνται στη γεωργία έχουν ως στόχο τον εμπλουτισμό των εδαφών σε θρεπτικά συστατικά, και όταν τα ποτάμια εκπλένουν εκτάσεις που έχουν υποστεί συστηματικό εμπλουτισμό, μεταφέρουν στη θάλασσα μεγάλες ποσότητες τέτοιων συστατικών. Αποτέλεσμα; Απότομη και φρενήρης ανάπτυξη του φυτοπλαγκτού που, με τέτοια διαθεσιμότητα θρεπτικών συστατικών, δεν σταματάει να αναπτύσσεται, καταναλώνοντας τελικά το διαλυμένο οξυγόνο των επιφανειακών νερών και προκαλώντας φαινόμενα υποξίας και μαζικούς θανάτους στους πληθυσμούς των ψαριών.

Μετά από αυτή τη μεγάλη παρένθεση και όλη αυτή τη μακροσκελή περιγραφή, επιστρέφω στο θέμα της μελέτης για τα ναυάγια και τις επιπτώσεις τους στους κοραλλιογενείς υφάλους. Στον ανοιχτό Ειρηνικό ωκεανό λοιπόν, ελλείψει κοντινής μάζας ξηράς (θυμίζω πως τα νησιά που υπάρχουν είναι κυρίως κοραλλιογενή) και ποταμών να αποδεσμεύσουν μέταλλα και ιχνοστοιχεία και να τα οδηγήσουν στη θάλασσα, η ανάπτυξη των θαλάσσιων οργανισμών στις περιοχές αυτές περιορίζεται από τη διαθεσιμότητα σε σίδηρο. Δηλαδή, χρησιμοποιώντας την ορολογία που πριν λίγο σας εισήγαγα, ο σίδηρος παίζει στις περιοχές αυτές το ρόλο του περιοριστικού παράγοντα για την ανάπτυξη των αυτότροφων οργανισμών!

Στην εργασία με τίτλο ‘Black reefs: iron-induced phase shifts on coral reefs’ οι συγγραφείς ουσιαστικά μελέτησαν ένα περίεργο φαινόμενο νέκρωσης κοραλλιών και γενικότερης υποβάθμισης του θαλάσσιου περιβάλλοντος σε περιοχή όπου δεν υπάρχει καμιά ανθρώπινη παρουσία και δραστηριότητα, πλην της ύπαρξης σιδερένιων ναυαγίων. Απέδειξαν μάλιστα τον τρόπο με τον οποίο έγινε αυτή η αλλαγή στην οικολογική ποιότητα, αποδίδοντας την στην αυξημένη διαθεσιμότητα διαλυμένου σιδήρου στο νερό, που οδήγησε στην άμετρη αύξηση κυανοβακτηρίων, φυτοπλαγκτού και γενικά φυτικών μορφών ζωής που κυριολεκτικά «έπνιξαν» τα κοράλλια των συγκεκριμένων υφάλων σε πολύ γρήγορο χρονικό διάστημα.

Παραθέτω την περίληψη του συγκεκριμένου επιστημονικού άρθρου:

The Line Islands are calcium carbonate coral reef platforms located in iron-poor regions of the central Pacific. Natural terrestrial run-off of iron is non-existent and aerial deposition is extremely low. However, a number of ship groundings have occurred on these atolls. The reefs surrounding the shipwreck debris are characterized by high benthic cover of turf algae, macroalgae, cyanobacterial mats and corallimorphs, as well as particulate-laden, cloudy water. These sites also have very low coral and crustose coralline algal cover and are call black reefs because of the dark-colored benthic community and reduced clarity of the overlying water column. Here we use a combination of benthic surveys, chemistry, metagenomics and microcosms to investigate if and how shipwrecks initiate and maintain black reefs. Comparative surveys show that the live coral cover was reduced from 40 to 60% to o10% on black reefs on Millennium, Tabuaeran and Kingman. These three sites are relatively large (40.75 km2). The phase shift occurs rapidly; the Kingman black reef formed within 3 years of the ship grounding. Iron concentrations in algae tissue from the Millennium black reef site were six times higher than in algae collected from reference sites. Metagenomic sequencing of the Millennium Atoll black reef-associated microbial community was enriched in iron-associated virulence genes and known pathogens. Microcosm experiments showed that corals were killed by black reef rubble through microbial activity. Together these results demonstrate that shipwrecks and their associated iron pose significant threats to coral reefs in iron-limited regions.

Το άρθρο καταλήγει στο συμπέρασμα πως τα σιδερένια ναυάγια στην πραγματικότητα αποτελούν μια σημαντική απειλή για τους κοραλλιογενείς υφάλους σε περιοχές με μικρή διαθεσιμότητα σιδήρου στο νερό! Ποιος θα το είχε φανταστεί...

Πρέπει να τονίσω πως η συγκεκριμένη μελέτη με ξάφνιασε πραγματικά πάρα πολύ, ακριβώς επειδή ήταν κάτι που η επιστημονική κοινότητα δεν είχε φανταστεί ποτέ πως θα μπορούσε να συμβεί ως επίπτωση ενός ναυαγίου. Τονίζω πως δε μιλάμε για τοξική δράση του σιδήρου στους οργανισμούς, αλλά για το ρόλο του ως “θρεπτικό συστατικό” συγκεκριμένων οργανισμών! Μιλάμε για μια άγνωστη μέχρι σήμερα “παρενέργεια” των ναυαγίων στις συγκεκριμένες περιοχές που προσωπικά με τρομάζει γιατί αναδεικνύει με πολύ γλαφυρό και απτό τρόπο το γεγονός πως στην πραγματικότητα δεν είμαστε σε θέση να προβλέψουμε τις επιπτώσεις των παρεμβάσεών μας στη φύση και συγκεκριμένα στο θαλάσσιο περιβάλλον!

Για το λόγο αυτό είμαι σκεπτικός προς κάθε είδους παρέμβαση προς τέρψη και οικονομική εκμετάλλευση: όσες μελέτες και αν κάνουμε, στην πραγματικότητα υπάρχει σοβαρό ενδεχόμενο να αγνοούμε κάποια παράμετρο που υπό συγκεκριμένες συνθήκες μπορεί να έχει πραγματικά πολύ μεγάλη σημασία...



ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Στη Μεσόγειο, δεδομένης της στενής συγγένειας με τη γύρω ξηρά και τα πολλά ποτάμια που καταλήγουν σε αυτή (αλλά και της αέριας μεταφοράς και απόθεσης της σκόνης της Σαχάρας που είναι πλούσια σε σίδηρο), δεν υπάρχει έλλειψη σιδήρου.

[Dimitris Galon]

Γιάννη καλημέρα.

Σ΄ ευχαριστώ κατ΄ αρχάς για τον κόπο που μπήκες να αναπτύξεις τόσο εξαιρετικά το θέμα στηριζόμενος σε επιστημονικές βάσεις τις οποίες έκανες απόλυτα κατανοητές τουλάχιστον σε μένα. Έδειξες επίσης ότι δεν ξεχνάς παλιές υποσχέσεις!

Πριν μπω στην διαδικασία και την φάση loosing my religion θα ήθελα να ζητήσω την συνδρομή σου για δυο σημεία που εγώ ξεχώρισα και τα οποία θεωρώ σημαντικά για τα ναυάγια της Μεσογείου.

Αρχικό μήνυμα απο grandbleu

Το άρθρο καταλήγει στο συμπέρασμα πως τα σιδερένια ναυάγια στην πραγματικότητα αποτελούν μια σημαντική απειλή για τους κοραλλιογενείς υφάλους σε περιοχές με μικρή διαθεσιμότητα σιδήρου στο νερό!

Αρχικό μήνυμα απο grandbleu

Στη Μεσόγειο, δεδομένης της στενής συγγένειας με τη γύρω ξηρά και τα πολλά ποτάμια που καταλήγουν σε αυτή (αλλά και της αέριας μεταφοράς και απόθεσης της σκόνης της Σαχάρας που είναι πλούσια σε σίδηρο), δεν υπάρχει έλλειψη σιδήρου.

Το γεγονός ότι στην Ελλάδα δεν έχουμε κοραλλιογενείς υφάλους όπως στα πιο ζεστά κλήματα, σημαίνει ότι η διαθεσιμότητα σιδήρου στο νερό δεν μπορεί να τους επηρεάσει μια και δεν υπάρχουν. Έχουμε όμως άλλους βενθικούς οργανισμούς οι οποίοι πιθανώς να επηρεάζονται από την αυξημένη περιεκτικότητα σιδήρου καθώς και άλλων ιχνοστοιχείων. Ειδικά των τελευταίων μια και όπως έγραψες η μη έλλειψη σιδήρου δεν θέτει περιοριστικό παράγοντα, ίσως όμως η έλλειψη κάποιων άλλων ιχνοστοιχείων να επηρεάζει την ανάπτυξη κάποιων οργανισμών. Το γεγονός αυτό ίσως μειώνει τον περιοριστικό παράγοντα ανάπτυξης των οργανισμών αυτών, με αποτέλεσμα οι τελευταίοι να αναπτύσσονται παραπάνω του μέσου όρου στις περιοχές των ναυαγίων. Όλοι όσοι καταδυόμαστε σε βαθιά ναυάγια έχουμε διαπιστώσει την πολυποίκιλη ανάπτυξη των βενθικών οργανισμών σε αυτά. Στην περίπτωση αυτή και με αφορμή την βενθική ανάπτυξη δημιουργούνται ορισμένες προϋποθέσεις όχι μόνο για την ανάπτυξη της βιοποικιλότητας αλλά και την γενικότερη ανάπτυξη της βιομάζας, καθώς οι ιδανικές αναπτυξιακές συνθήκες του ναυαγίου-υφάλου λειτουργούν ελκυστικά για πολλά πελαγικά είδη. Έχεις να μας πεις κάτι πάνω σ΄ αυτό;

Έχει πραγματοποιηθεί κάποια μελέτη στην Μεσόγειο που να ρίχνει φως στα βασικά μακροθρεπτικά, δευτερεύοντα μακροθρεπτικά και μικροθρεπτικά συστατικά σε σχέση με την συνολική βενθική ανάπτυξη στα ναυάγια της Μεσογείου;

Ευχαριστώ
DG

[Μπλε]

Γεια και χαρά σου Δημήτρη,

ναι, η αλήθεια είναι πως είχα αφήσει την επίμαχη δημοσίευση πάνω στο γραφείο μου για να μου θυμίζει την "υποχρέωσή" μου, ώσπου προχθές αποφάσισα να τη μαζέψω επιτέλους και να την αρχειοθετήσω!

Για να περάσω στο θέμα, προσωπικά δεν έχει τύχει να πέσει στα χέρια μου κάποια μελέτη/εργασία/δημοσίευση που να μελετά σε βάθος το θέμα που αναφέρεις, δηλαδή την αιτία της έντονης ανάπτυξης των εδραίων βενθικών (δηλαδή αυτών που κατοικούν προσκολλημένοι στην επιφάνεια του βυθού ή/και των ναυαγίων συγκεκριμένα) οργανισμών και αν σχετίζεται με την αυξημένη προσφορά συγκεκριμένων ιχνοστοιχείων από το κουφάρι των σιδερένιων καραβιών. Όμως, η εξήγηση αυτή προκύπτει κάλλιστα από ορισμένες βασικές γνώσεις θαλάσσιας οικολογίας που θα αναφέρω επιγραμματικά παρακάτω.

Προς το παρόν, ακολουθεί λίγη σκόπιμη φλυαρία γύρω από το θέμα της ανάπτυξης οργανισμών που σχετίζονται με τα μέταλλα των ναυαγίων, μιας και νομίζω πως το θέμα έχει εγκυκλοπαιδικό τουλάχιστον ενδιαφέρον, έστω για κάποιους λίγους.

Σίγουρα όσοι καταδύεστε σε ναυάγια θα έχετε παρατηρήσει μια κοκκινωπή "πούδρα" πάνω στα ναυάγια ή και στην άμμο τριγύρω τους, όπου υπάρχουν σιδερένια αντικείμενα . Αυτή η πούδρα δεν είναι απλά σκουριά, πολλές φορές μπορεί να είναι συγκέντρωση βακτηρίων που τρέφονται αποδομώντας τον σίδηρο, τα λεγόμενα σιδηροβακτήρια, τα οποία μακροσκοπικά μοιάζουν με πορτοκαλοκόκκινη σκόνη. Τα σιδηροβακτήρια αυτά αναπτύσσονται σε περιοχές όπου η περιεκτικότητα του νερού είναι πλούσια σε σίδηρο, όπως για παράδειγμα κοντά σε ηφαίστεια ή και υδροθερμικές αναβλύσεις.

Αφού φλυάρησα μέχρι εδώ, ας το πάω και λίγο παραπέρα...

Αν έχετε επισκεφτεί για παράδειγμα την Παλαιά Καμένη στη καλδέρα της Σαντορίνης και έχετε ρίξει μια ματιά με μάσκα στο βυθό, θα έχετε παρατηρήσει πως σε πολλά σημεία εμφανίζεται αυτή η πούδρα, που δεν είναι άλλο από συγκέντρωση σιδηροβακτηρίων που τρέφονται με το σίδηρο που ελευθερώνεται από τα πετρώματα του ηφαιστείου. Μάλιστα, στα σιδηροβακτήρια της συγκεκριμένης περιοχής έχουν γίνει πολλές μελέτες μεταξύ άλλων και από αστροβιολόγους της NASA που ενδιαφέρονται για αναζήτηση μορφών ζωής που θα μπορούσαν να έχουν ομοιότητες με αυτούς που ίσως βρεθούν -εάν υπάρχουν- στο περιβάλλον του Άρη (θυμίζω πως ο Άρης είναι κατακόκκινος λόγω της μεγάλης περιεκτικότητας των πετρωμάτων του σε σίδηρο)!

Στη Μεσόγειο γενικά, μιας που τέθηκε το ζήτημα και για λόγους πληρότητας οφείλω να το πω, περιοριστικός παράγοντας ανάπτυξης των αυτότροφων οργανισμών είναι ο φώσφορος. Υπάρχει μάλιστα τέτοια "έλλειψη" που η συγκέντρωση όλων των υπόλοιπων θρεπτικών και ιχνοστοιχείων σχεδόν δεν έχει και τόση σημασία. Ωστόσο στα βαθιά νερά συνήθως οι συγκεντρώσεις των θρεπτικών αυξάνονται, καθότι η φωτοσύνθεση από το φυτοπλαγκτό (άρα και η δέσμευσή τους από το περιβάλλον) είναι μειωμένη, ενώ υπάρχει επιπλέον τροφοδότηση από την αποδόμηση της οργανικής ύλης που λαμβάνει χώρα στο βυθό (κατά την αποδόμηση, βακτήρια διασπούν την οργανική ύλη, δηλαδή φυτικές και ζωικές ίνες οργανισμών που κατακρημνίζονται στα βαθιά, και απελευθερώνουν τα βασικά θρεπτικά συστατικά σε διαλυμένη μορφή).

Η προφανής στις περισσότερες περιπτώσεις αιτία της μεγάλης αφθονίας βενθικής πανίδας στα βαθιά ναυάγια σχετίζεται κατά πάσα πιθανότητα με τις τοπικές περιβαλλοντικές συνθήκες της περιοχής βύθισης ενός ναυαγίου. Ειδικά τα ναυάγια που έχουν προκύψει όχι από πρόσκρουση πλοίου στην ξηρά αλλά από τη βύθιση τους στην ανοιχτή θάλασσα (τα περισσότερα των ναυαγίων που έχουν προκύψει κατά τη διάρκεια πολέμων) είναι εκείνα που αναμένουμε να φιλοξενούν μεγαλύτερη τέτοια αφθονία ζωής. Ας εξηγήσω το γιατί, αφού κάνω άλλη μια επεξηγηματική παρένθεση για παράθεση χρήσιμων για την πλήρη κατανόηση του θέματος γνώσεων...

Καταρχάς, θα πρέπει να τονίσουμε πως στη συντριπτική πλειοψηφία τους, οι βενθικοί οργανισμοί περνούν το πρώτο στάδιο της ζωής τους περιπλανώμενοι στο νερό σαν πλαγκτικοί οργανισμοί, αποτελώντας το λεγόμενο μεροπλαγκτό (σε αντίθεση με το ολοπλακτό που περιλαμβάνει οργανισμούς που ζουν σαν πλάνητες ολόκληρη τη ζωή τους). Μεταξύ πολλών ψαριών και άλλων θαλάσσιων ζώων, ανεμώνες, κοράλλια, αχινοί κ.ά. ξεκινούν τη ζωή τους σαν πλαγκτό παρασυρόμενο από τα ρεύματα για να καταλήξουν (εφόσον επιζήσουν) να εγκατασταθούν σε κάποιο κατάλληλο για τον καθένα υπόστρωμα: συνήθως κάποιο βράχο με ιδανικές περιβαλλοντικές συνθήκες κι ελεύθερο χώρο.

Επιπλέον, είναι δεδομένο πως στους αμμώδεις πυθμένες η ποικιλία και η αφθονία βενθικής μακροπανίδας ("πανίδας που είναι ορατή με γυμνό μάτι") είναι σημαντικά μικρότερη της αντίστοιχης που απαντάται σε βραχώδεις πυθμένες στην ίδια περιοχή. Αυτό σχετίζεται με την αστάθεια των αμμωδών ιζημάτων, που στην παρουσία ισχυρών ρευμάτων μετακινούνται - γεγονός που τους κάνει ακατάλληλους για μόνιμη προσκόλληση όλων εκείνων των οργανισμών που θέλουν "σταθερότητα" στη ζωή τους. Οι περισσότεροι λοιπόν εδραίοι βενθικοί οργανισμοί είναι "προγραμματισμένοι" να ξεκινούν την εγκατάστασή και την ανάπτυξή τους μόνο όταν βρεθούν σε σταθερό, σκληρό υπόστρωμα κι αποφεύγουν την άμμο πάσει θυσία.

Επιστρέφοντας στα ναυάγια, εκείνα του δεύτερου τύπου, δηλαδή εκείνα που βυθίζονται στα ανοιχτά, συνήθως "κάθονται" σε ιζηματογενή/αμμώδη πυθμένα όπου σπανίζουν οι βραχώδεις εξάρσεις. Στην περίπτωση αυτή λοιπόν, την ομοιομορφία ενός "απέραντου" αμμώδους βυθού τη διασπά ένα τεράστιο "εμπόδιο" με μεγάλες, καθαρές από οργανισμούς επιφάνειες. Αυτός ο σιδερένιος όγκος είναι τέτοιος σε μέγεθος που συχνά διαταράσσει τον (συχνά στα βαθιά ισχυρό) τοπικό υδροδυναμισμό και δημιουργεί ποικιλία συνθηκών στα διάφορα τμήματά του. Με λίγα λόγια, δημιουργείται ένας παράδεισος όλων εκείνων των βενθικών οργανισμών που στα πρώτα (πλαγκτικά) στάδια της ζωής τους παρασύρονται από τα ρεύματα και οδηγούνται κατευθείαν προς αυτόν. Οι ελεύθερες επιφάνειες ενός ναυαγίου ευνοούν την εγκατάσταση αυτών των οργανισμών, μιας η διαθεσιμότητα του χώρου είναι ένας περιοριστικός παράγοντας για την ανάπτυξή τους σε άλλα περιβάλλοντα σταθερού υποστρώματος ενώ παράλληλα η ύπαρξη ισχυρών ρευμάτων που μεταφέρουν τόσο θρεπτικά όσο και μικροπλαγκτό είναι σωτήρια για την διατροφή πολλών από τους εν λόγω οργανισμούς που δεν μπορούν να μετακινηθούν για να συλλάβουν την τροφή τους.

Ουσιαστικά ισχυρίζομαι πως αν κάποιος "φύτευε" στη μέση του πουθενά, ακριβώς όπως και στη θέση των συγκεκριμένων ναυαγίων, ένα τεράστιο όγκο από φυσικό βράχο, με μεγάλες και καθαρές επιφάνειες καθώς και αμιχές, εγκολπώσεις, κ.τ.λ., η αφθονία και η ποικιλία των βενθικών οργανισμών σε αυτόν θα ήταν παρόμοια με την αντίστοιχη ενός ναυαγίου παραδίπλα (πλην των σιδηροβακτηρίων, φυσικά!). Με κάθε επιφύλαξη φυσικά -αν και από μια σύντομη ανασκόπηση της επιστημονικής βιβλιογραφίας δεν βρήκα κάτι που να αναιρεί τα λεγόμενά μου-, καθότι δεν έχω ασχοληθεί με το αντικείμενο και όπως είπα και στην αρχή, στηρίζω την επιχειρηματολογία μου πάνω σε βασικές και απλές γνώσεις θαλάσσιας οικολογίας.

[Μπλε]

Νομίζω πως από την αρχή του συγκεκριμένου θέματος, παρά τις συνεχείς επισημάνσεις μου, δεν έχει γίνει κατανοητή η συγκεκριμένη ανησυχία/προβληματισμός μου.

Δεν υποστήριξα ποτέ πως τα μέταλλα των ναυαγίων στη Μεσόγειο είναι σε θέση να προκαλέσουν κάποια οποιοδήποτε τύπου άμεση οικολογική "καταστροφή" ή τροποποίηση (για να είμαστε λίγο πιο ουδέτεροι). Κάτι τέτοιο δεν έχει πέσει στην αντίληψή μου.

Το μόνο που θέλω να τονίσω είναι το πόσα λίγα ξέρουμε σαν άνθρωποι για την λειτουργία του θαλάσσιου οικοσυστήματος και της φύσης γενικότερα. Η συγκεκριμένη μελέτη με ξάφνιασε πραγματικά πάρα πολύ, όπως θα ξάφνιασε φαντάζομαι πολλούς πιο ειδικούς από εμένα επιστήμονες, γιατί απέδειξε (εκ του αποτελέσματος, όχι προγνωστικά δυστυχώς) κάτι που δεν είχαμε καν φανταστεί σαν συνέπεια ενός ναυαγίου με απόλυτα αδρανές φορτίο. Αμφιβάλλω αν οποιαδήποτε μελέτη επιπτώσεων πριν γίνει μια επέμβαση στη θάλασσα θα μπορούσε να είχε προβλέψει αυτή την κατάσταση... σιγά μην συμπεριλάμβαναν εξειδικευμένο μικροβιολογό στην ομάδα εργασίας!

Καλή η επιστήμη, αλλά μη ξεχνάμε πως και οι επιστήμονες είναι άνθρωποι και πως ο ανθρώπινος νους είναι πεπερασμένων δυνατοτήτων.



Πάνω λοιπόν σε αυτά τα προσωπικά συμπεράσματα πατάω και λέω πως καλό θα είναι να ζυγίζουμε καλύτερα τις ανθρώπινες επεμβάσεις στη θάλασσα και πως αν πραγματικά δεν τις χρειαζόμαστε, να τις αποφεύγουμε. Έτυχε το αρχικό θέμα να σχετίζεται με επιπτώσεις ναυαγίων στα κοράλλια (σε πολύ συγκεκριμένη γεωγραφική ζώνη, το τονίζω! Στην Καραϊβική και στην Ερυθρά προφανώς και δεν υπάρχει το συγκεκριμένο πρόβλημα) και το ότι στην ελληνική καταδυτική κοινότητα υπάρχει διάχυτη η επιθυμία βύθισης καραβιών για τουριστική καταδυτική εκμετάλλευση, χωρίς ωστόσο να θεωρώ τα δυο αυτά άμεσα συνδεόμενα.

Τη βύθιση ναυαγίων στα παραπάνω πλαίσια την αντιμετωπίζω σαν μια ακόμη (ανούσια και εν δυνάμει -μέχρι αποδείξεως του εναντίου- επικίνδυνη) επέμβαση στο θαλάσσιο περιβάλλον, χωρίς να τη συσχετίζω με κάποια συγκεκριμένη περιβαλλοντική επίπτωση.

Εξάλλου, όπως έχω ξαναπεί, στα θέματα διαχείρισης της φύσης είμαι ένθερμος υποστηρικτής της έμπρακτης (επιτέλους) εφαρμογής της Αρχής της Προφύλαξης, όχι από "συμπόνια στα ζωάκια", αλλά από τη συνειδητοποίηση της άμεσης εξάρτησής της ποιότητας ζωής μας από την κατάσταση της φύσης γύρω μας (που λέει και ο Κουστώ).

[Dimitris Galon]

Γειά σου ρε Μπλε!

Ωραίο, κατανοητό και με απίστευτες πληροφορίες κείμενο το οποίο βοηθάει, τουλάχιστον εμένα, στην κατανόηση της μετατροπής των βαθιών ναυαγίων σε βενθικές οάσεις.

Ωραίο θέμα για ένα διδακτορικό παρεμπιπτόντως! "Ο ρόλος των ναυαγίων στις οικολογικές ισορροπίες της ανατολικής Μεσογείου".

Ευχαριστώ Γιάννη
DG

[fivos]

Γιάννη, εξαιρετικές οι πληροφορίες και απολαυστικό το κείμενο σε όλα τα τελευταία μηνύματά σου