Σε απόγνωση οι ψαράδες του Βόρειου Αιγαίου

[Tiburon]

Γεια σας από τον ευαίσθητο και αρρωστιάρη βορρά,

Δυστυχώς η Ελίνα που παρατήρησε και φωτογράφησε το φαινόμενο βρίσκεται εκτός και δεν έχει πρόσβαση στο διαδίκτυο. Όμως έχουμε συζητήσει για το θέμα από την περασμένη εβδομάδα που μας έφερε τις φωτογραφίες στο Τμήμα Βιολογίας του ΑΠΘ. Δυστυχώς αυτή την περίοδο είμαστε όλοι στο τρέξιμο και δεν προλαβαίνουμε να ασχοληθούμε περισσότερο αλλά με την πρώτη ευκαιρία κάτι θα κάνουμε…

Και τώρα στο ζήτημα που μας απασχολεί… «τι είναι αυτό που βλέπουμε;». Πιστεύουμε ότι πρόκειται για κάποια ασθένεια των σπόγγων. Οι παράγοντες που προκάλεσαν την ασθένεια θα μπορούσαν να είναι όλα όσα συζητήθηκαν εδώ μέχρι τώρα. Στην όψη, παρατηρούμε μία βλεννώδη κρούστα που καλύπτει το τμήμα του σπόγγου που έχει προσβληθεί (συχνά ολόκληρο το άτομο). Το φαινόμενο αυτό δεν παρατηρήθηκε μόνο σε ένα είδος αλλά σε αρκετά και διαφορετικά (από Agelas oroides μέχρι Ircinia sp., Chondrosia reniformis κ.α.). Μπορεί σε μία φωτογραφία να υπάρχουν ταυτόχρονα σπόγγοι που καλύπτονται από αυτό το βλεννώδες στρώμα και σπόγγοι που προς το παρόν την έχουν γλιτώσει. Τουλάχιστον στις φωτογραφίες δεν είδαμε να παρατηρείται κάτι αντίστοιχο στην επιφάνεια άλλων ζωικών οργανισμών.

Το καθησυχαστικό είναι ότι τέτοια φαινόμενα – που παρατηρούνται περιστασιακά σε πολλές περιοχές του κόσμου – έχουν συνήθως τοπικό χαρακτήρα και είναι παροδικά. Ελπίζω ότι στην προκειμένη περίπτωση δεν θα αποδειχθεί το αντίθετο. Σε μία πρόσφατη δημοσίευση των Maldonado et al (2010) όπου περιγράφεται ένα περιστατικό ασθένειας σπόγγων από τη Δ. Μεσόγειο, φάνηκε ότι οι σπόγγοι ανέκαμψαν (http://www.springerlink.com/content/15547qn6r8541134/) . Πάντως και σε αυτή την περίπτωση παρατηρήθηκε αντίστοιχα ένα στρώμα κολλαγόνου γύρω από τα προσβεβλημένα σημεία του σπόγγου, γεγονός που ερμηνεύθηκε ως ένα πρωτόγονο αμυντικό σύστημα αυτών των τόσο εκπληκτικών οργανισμών (οι σπόγγοι είναι από τους πιο αρχέγονους σύνθετους ζωικούς οργανισμούς).

Τι είναι οι ασθένειες των σπόγγων; *

Οι ασθένειες που προσβάλουν τους σπόγγους μπορεί να οφείλονται σε μικροοργανισμούς (π.χ. βακτήρια, μύκητες, ιούς και πρωτόζωα) αλλά και σε πολυκύτταρους οργανισμούς. Μέχρι σήμερα έχουν καταγραφεί πολλά περιστατικά ασθενειών σπόγγων και μάλιστα σε κάποιες περιπτώσεις σημειώθηκαν εκτεταμένες επιδημίες (π.χ. επιδημίες των εμπορικών ειδών σπόγγων σε Καραϊβική, Αιγαίο και Α. Μεσόγειο, Ν. Ιταλία). Φυσικά όταν πρόκειται για εμπορικά είδη σπόγγων μπορείτε να καταλάβετε ότι υπάρχουν άμεσες οικονομικές συνέπειες που έχουν απασχολήσει ιδιαίτερα τους σπογγαλιείς και τη βιομηχανία εμπορίας σπόγγων. Η αλήθεια είναι ότι τα τελευταία χρόνια παρατηρούνται όλο και περισσότερα τέτοια περιστατικά όμως δεν έχει αποσαφηνιστεί αν αυτό οφείλεται στο αυξημένο ερευνητικό ενδιαφέρον, στη συχνότερη επαφή του ανθρώπου με το θαλάσσιο περιβάλλον (π.χ. ευκολότερη πρόσβαση και παρατεταμένη παραμονή στο βυθό με αυτόνομη κατάδυση), στην αύξηση της θαλάσσιας θερμοκρασίας ή και σε ένα συνδυασμό όλων των παραπάνω.

Οι σπόγγοι φιλοξενούν πλήθος μικροοργανισμών με τους οποίους έχουν αναπτύξει συμβιωτικές σχέσεις. Υπό φυσιολογικές συνθήκες διατηρούν τα επίπεδα των πληθυσμών τους σταθερά με τη βοήθεια ενός ισχυρού αμυντικού συστήματος που στηρίζεται στην έκκριση βιοδραστικών ουσιών. Μάλιστα οι βιοδραστικές αυτές ουσίες συχνά παρουσιάζουν μεγάλο ενδιαφέρον για τη βιοτεχνολογία και την παραγωγή ιατρικών φαρμάκων.

Εξαιτίας αυτής της πολυπλοκότητας των σχέσεων μεταξύ σπόγγων και μικροοργανισμών, συνήθως δεν είναι εύκολη η απομόνωση του παθογόνου μικροοργανισμού που προκαλεί την ασθένεια. Υπάρχουν περιπτώσεις όπου οι πρωτογενείς παράγοντες της ασθένειας είναι κάποιοι μικροοργανισμοί που προσβάλουν το σπόγγο. Όμως, η αλλαγή των περιβαλλοντικών συνθηκών (ιδίως η αυξημένη θερμοκρασία) ή και η δράση συγκεκριμένων μικροοργανισμών μπορεί να επηρεάσει τη βιοχημική άμυνα των σπόγγων με αποτέλεσμα αυτοί να καθίστανται περισσότερο ευάλωτοι. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να διαταράσσεται η ισορροπία ανάμεσα στους σπόγγους και στους ίδιους τους συμβιωτικούς τους μικροοργανισμούς.

Πάντως – πέρα από τη σημαντική οπτική γωνία της περιβαλλοντικής ευαισθητοποίησης που προτείνετε – μία ερευνητική προσέγγιση του ζητήματος θα απαιτούσε εκτός από 'photo-monitoring' την εμπλοκή επιστημόνων που ειδικεύονται σε διαφορετικά ζητήματα. Έτσι απαιτείται πρώτον ένας 'σπογγολόγος' (ενημερωτικά στην Ελλάδα έχουμε μία μόνο 'σπογγολόγο' και 2-3 ανερχόμενους) και δεύτερον κάποιος που να είναι σε θέση να απομονώσει, προσδιορίσει και μελετήσει τον / τους μικροοργανισμούς και τους άλλους πιθανούς παράγοντες που προκάλεσαν την ασθένεια.

Ένα πιθανό σενάριο που μπορούμε να προτείνουμε για την περίπτωση της Χαλκιδικής είναι το ακόλουθο : η ανοιξιάτικη άνοδος της θερμοκρασίας σε συνδυασμό με την αυξημένη παροχή θρεπτικών από τις χειμερινές βροχοπτώσεις και την απόπλυση των χερσαίων εδαφών (συνεπακόλουθα και των λιπασμάτων και άλλων ουσιών) προκάλεσαν φαινόμενα ευτροφισμού. Δεν χρειάζεται απαραίτητα να βρίσκεται εκεί μπροστά κάποιο ποτάμι... και τα ρεύματα κάνουν καλά τη δουλειά τους. Αυτό με τη σειρά του είχε ως αποτέλεσμα την απότομη πληθυσμιακή 'έκρηξη' κάποιων μικροσκοπικών οργανισμών (οι πιθανοί ύποπτοι έχουν συζητηθεί ήδη σε αυτό το thread) και το σχηματισμό αυτής της περιβόητης «γλίτσας» επάνω σε μακροφύκη, Ποσειδώνιες και άλλες επιφάνειες. Στην περίπτωση των σπόγγων, οι παραπάνω περιβαλλοντικές συνθήκες (π.χ. θερμοκρασία, ευτροφισμός, μικροοργανισμοί) διατάραξαν τις ισορροπίες για τις οποίες μιλήσαμε προηγουμένως. Η βλεννώδης στρώση που βλέπουμε επάνω τους θα μπορούσε να είναι το αποτέλεσμα της νέκρωσης των ιστών σε συνδυασμό με την αμυντική συμπεριφορά του ίδιου του σπόγγου.

Τώρα θα μου πείτε «μα γιατί συνέβη μόνο εκεί και όχι κάπου παραδίπλα;» Καταρχάς από τη στιγμή που μιλάμε για θαλάσσιο περιβάλλον είναι αυτονόητο ότι δεν μπορούμε να ξέρουμε με βεβαιότητα που και πόσο συχνά συμβαίνουν τέτοια φαινόμενα. Μπορεί να συνέβη και αλλού και να μην το πήραμε χαμπάρι (πόσο μάλλον αν το φαινόμενο είναι σύντομο και παροδικό). Από εκεί και πέρα θα το πω απλά… Κοινώς έκατσε η φάση και λίγο η βροχή, λίγο το ρεύμα, λίγο οι ζέστες, λίγο η συγκίνηση, λίγο τα λόγια του παπά, λίγο η πανσέληνος και ο Ερμής που ήταν ανάδρομος, σε συνδυασμό με τον x, y, z μικροοργανισμό που περνούσε την κατάλληλη (μαύρη!) ώρα και στιγμή από την εν λόγω παραλία και να που έγινε το κακό… πολύ θέλει; Άλλωστε τι είναι ο σπόγγος; Ένα τίποτα! Σήμερα είναι, αύριο δεν είναι… Προς το παρόν το μόνο που μπορούμε να κάνουμε είναι υποθέσεις και να τους ευχηθούμε περαστικά !!!

Αν δείτε ότι το φαινόμενο επιδεινώνεται, καταλαγιάζει ή αν παρατηρήσετε κάτι αντίστοιχο από άλλες περιοχές, μπορείτε να επικοινωνήσετε μαζί μας.

Βασίλης & Ελίνα


* Ως κύρια πηγή πληροφοριών χρησιμοποιήσαμε το βιβλίο των Βουλτσιάδου & Λαγουτάρη που εκδόθηκε το 2008 με τίτλο «Σπογγοκαλλιέργεια».

[Μπλε]

Βασίλη (& Ελίνα), ευχαριστούμε για την ανάλυση του φαινομένου!
Ελπίζω να σας δωθεί η ευκαιρία να το μελετήσετε σε μεγαλύτερο βάθος, σύντομα. Επιμένω στην παρατήρηση στο πεδίο, ακόμη και χωρίς τη συμβολή ειδικού στους μικροοργανισμούς, αλλά καταλαβαίνω πως είναι όταν πιέζεσαι από χίλιες δυο καθημερινές υποχρεώσεις...


Τελικά μάλλον παραείμαι ενθουσιώδης και οι προσγειώσεις στην πραγματικότητα είναι ώρες-ώρες λίγο απότομες.

[ΚΑΡΕΛΑΣ ΓΙΩΡΓΟΣ]

συγνώμη αλλά δεν αντέχω....
δε γ@ΜIountai και τα φύκια και τα σφουγγάρια εδώ τα γ@Μhσαme όλα!

[Μπλε]

Αρχικό μήνυμα απο ΚΑΡΕΛΑΣ ΓΙΩΡΓΟΣ

συγνώμη αλλά δεν αντέχω....
δε γ@ΜIountai και τα φύκια και τα σφουγγάρια εδώ τα γ@Μhσαme όλα!

Εγώ να δεις πόσο δεν αντέχω, που όλες οι προηγούμενες γενιές μου γάμησαν το μέλλον και την ελπίδα μου, οι περισσότεροι από λίγο, οι λιγότεροι πολύ. Βιαστές!

[Tiburon]

Αρχικό μήνυμα απο grandbleu

Βασίλη (& Ελίνα), ευχαριστούμε για την ανάλυση του φαινομένου!
Ελπίζω να σας δωθεί η ευκαιρία να το μελετήσετε σε μεγαλύτερο βάθος, σύντομα. Επιμένω στην παρατήρηση στο πεδίο, ακόμη και χωρίς τη συμβολή ειδικού στους μικροοργανισμούς, αλλά καταλαβαίνω πως είναι όταν πιέζεσαι από χίλιες δυο καθημερινές υποχρεώσεις...


Τελικά μάλλον παραείμαι ενθουσιώδης και οι προσγειώσεις στην πραγματικότητα είναι ώρες-ώρες λίγο απότομες.

Γιάννη κι εγώ συχνά το παθαίνω αυτό αλλά είναι πολύ καλό όταν ο ενθουσιασμός είναι δημιουργικός. Το θέμα της περιβαλλοντικής ευαισθοποίησης για το ζήτημα ακούγεται ωραία ιδέα. Δυστυχώς σε 2-3 ημέρες φεύγω για το φετινό summer expedition του διδακτορικού και δεν προλαβαίνω ούτε να αναπνεύσω. Όμως όταν επιστρέψει η Ελίνα θα κάνει σίγουρα κάτι περισσότερο.

[baz]

Αρχικό μήνυμα απο Tiburon

Αν δείτε ότι το φαινόμενο επιδεινώνεται, καταλαγιάζει ή αν παρατηρήσετε κάτι αντίστοιχο από άλλες περιοχές, μπορείτε να επικοινωνήσετε μαζί μας.

Είναι πράγματι ενδιαφέροντα όσα έχουν γραφεί αυτές τις μέρες, ιδιαίτερα για εμάς τους μη γνώστες. Επιτρέψτε μου να πω ότι έχω παρατηρήσει το φαινόμενο ασθένειας των σπόγγων στο Σαρωνικό, στη θέση ''Μυρμήγκια" κοντά στα νησιά Φλέβες, το Φεβρουάριο του 2008 και η εικόνα τους έμοιαζε πολύ με την πρώτη φωτογραφία που παρέθεσε ο Έκτορας στο ποστ νο 9.
Τότε δεν καταλάβαινα τι συνέβαινε αν και είχα στεναχωρηθεί με το θέαμα, τουλάχιστον τώρα με βοηθήσατε να λύσω πολλές απορίες.

[Rabea]

Στο καταδυτικό τριήμερο του Αγίου Πνεύματος πραγματοποιήσαμε μια σειρά καταδύσεων στη Χαλκιδική, στη χερσόνησο Σιθωνία από το Διάπορο της Βουρβουρού έως και τα μονόπετρα του Αρμενιστή.

Η ορατότητα σαφώς έχει βελτιωθεί και όλη εκείνη η θολούρα του φυτοπλαγτόν έχει "κάτσει" αρκετά αλλά σε αρκετά σημεία (κάτω από τα 20μ) υπάρχουν ακόμη τεράστια κομμάτια σαν "κουρτίνες".

Οι παρατηρήσεις μας (θα προσπαθήσω να περιγράψω τί είδαμε χωρίς ο λόγος μου να είναι επιστημονικός - θα με συγχωρήσετε προκαταβολικά) είναι οι εξής:

1. Πολλά σφουγγάρια είναι "ξεγυμνωμένα" από την εξωτερική τους σκούρη επιφάνεια - κάλυμα και φαίνεται η πιο γνώριμη υφή τους αυτή η υπόλευκη εμφάνιση του σφουγγαριού που έχει στεγνώσει
2. Πολλά σφουγγάρια είναι σαν ασβεστωμένα, δηλαδή κάτασπρα
3. Αρκετά σφουγγάρια είναι μισά - μισά, δηλαδή ένα μέρος της επιφάνειας είναι στη γνωστή του μορφή και το υπόλοιπο έχει την άρρωστη ξασπρισμένη μορφή.

Ο Νικόλας τράβηξε μερικές φωτογραφίες από αυτά που συναντήσαμε σε βάθος περίπου 25-28μ.







Ελπίζω να δίνουν σαφή εικόνα .

[Physalia]

Αρχικό μήνυμα απο Rabea

Ελπίζω να δίνουν σαφή εικόνα .

δυστυχώς σαφέστατη

Δεν έχω καταλάβει αν αυτές οι λευκόχρωμες επιφάνειες είναι νεκροί ιστοί του σφουγγαριού ή στρώμα βακτηρίων.... Εξ αποστάσεως τείνω μάλλον προς το δευτερο... όταν πλησιάζατε διαλυόταν αυτή η λευκή μάζα στο ρεύμα του νερού ή είχε πιο συνεκτική υφή;

Άσχημο θέμα το ξέρω αλλά παραμένει πολύ ενδιαφέρον......Νομίζω κάνετε πολύ καλά που το φωτογραφίζετε/αποτυπώνετε.
Δείτε αν θέλετε να στείλετε και κάποιο άρθρο σε εφημερίδα, είτε μαζί με τα παιδιά από το πανεπιστήμιο, είτε και απλά σαν άνθρωποι της θάλασσας που βλέπετε κάτι ανησυχητικό και το μοιράζεστε με όσους δεν το βλέπουν....

[elinoplop]

Αρχικό μήνυμα απο Physalia

δυστυχώς σαφέστατη

Δεν έχω καταλάβει αν αυτές οι λευκόχρωμες επιφάνειες είναι νεκροί ιστοί του σφουγγαριού ή στρώμα βακτηρίων.... Εξ αποστάσεως τείνω μάλλον προς το δευτερο... όταν πλησιάζατε διαλυόταν αυτή η λευκή μάζα στο ρεύμα του νερού ή είχε πιο συνεκτική υφή;

Αχ και ήλπιζα ότι με κάποιο μαγικό τρόπο θα ξαναπήγαινα και όλα τα σφουγγαράκια θα είχαν ξαναζωντανέψει....
αλλά που τέτοια τύχη....
πρώτα οι φωτογραφίες από τις 23 Απριλίου




Δυστυχώς όταν πήγα ξανά σήμερα, αν και είχε φύγει η μαλούπα και το το τοπίο δεν ήταν τόσο ζώνη του λυκόφως όπως τον Απρίλιο, τα περισσότερα σφουγγάρια ήταν πλέον νεκρά. Η άσπρη γλίτσα, που δεν ξέρω τι είναι είχε εξαφανιστεί από τα περισσότερα και είχε αφήσει μονάχα τους σκελετούς
των σπόγγων.


Επίσης είχε και πολλά νεκρά ασκίδια, και το ίδιο παρατήρησα και στο Πλατανίτσι...Πολλά νεκρά ασκίδια ????





Θα σας απογοητεύσω γιατί δεν έχω τα ίδια σφουγγάρια πριν(Απρίλιο) και μετά (Μάιο), σε φωτογραφίες....
Σήμερα πήρα δείγμα, να δούμε τώρα τι θα γίνει με τις αναλύσεις....
Αλλά δεν είναι μόνο εδώ, και πέρυσι στο Πήλιο είχε πολλά νεκρά σφουγγάρια, δεν τοχει παρατηρήσει κανείς πουθενά αλλού?

Μακάρι όπως λέει ο Μιχάλης να επανέλθουν. αλλά δεν το νομίζω σε αυτή την φάση πια...

[Μπλε]

Από το National Geographic, 10/2009.

Giant, Mucus-Like Sea Blobs on the Rise, Pose Danger

Unedited Transcript




It resembles the blob from science fiction stories.
But its very real.
These jello-like sheets of disease-carrying mucus are spreading across portions of the Mediterranean and Adriatic Sea, where this video was taken.
This stringy mess is known as marine mucilage.
Theyre visible on the surface of the water, as wellcreating a sudsy look in the sea.
Its not one organism, but a congregation of organic matter joined together. The mucilage begins as a cluster of mostly microscopic dead and living matter, and over time, picks up others looking for food or safety.
Only some of the animals are visible to the human eye, such as small shrimp and crustaceans.
These blobs have been known to exist at least since 1729, but a recent study found a link between mucilage outbreaks and warmer sea temperatures.
Study leader Roberto Danovaro, from the Polytechnic University of Marche in Italy, says theres concern because the blobs attract bacteria and viruses, including e-coli.
That would make the blobs harmful to swimmers, and an e-coli presence can force closure of beaches.
Danovaro says the mucilages are largest in the summer months.
His study found that the number of mucilage outbreaks increased almost exponentially in the last 20 years in the Mediterranean. He cautions that its a good example of what can happen if climate warming continues.
The bacteria can be deadly to fish and other living organisms in the water. And the noxious mass also traps animals, coating their gills and suffocating them.
The biggest blobs can sink to the sea floor, acting like a blanket, and smothering life at the bottom.

Για ολόκληρο το άρθρο, ακολουθείστε αυτό το σύνδεσμο. Περιέχει και video.