Το ναυάγιο του Ε/Γ ΑΘΗΝΑ στη Σύρνα της Δωδεκανήσου

[Physalia]

Αρχικό μήνυμα απο Γιάννης 1940

Αγαπητοί φίλοι, ομολογώ ότι εξεπλάγην ευχάριστα όταν η εγγονή μου, μου υπέδειξε τη συγκεκριμένη ιστοσελίδα. Με τη βοήθεια της συντάχθηκε και το παρόν κείμενο, το οποίο ίσως να προσθέσει ένα λιθαράκι σε όσα περιέγραψε ο κ.Γαλόν.
Το ναυάγιο στη Σύρνα έχει για εμένα μεγάλη αξία, καθώς ήταν μια από τις πρώτες «επαγγελματικές» μου καταδύσεις. Μεγάλωσα στον ρημαγμένο Πειραιά, των πρώτων δύσκολων χρόνων μετά τον πόλεμο. Ακόμη θυμάμαι να περιφέρομαι πιαδί στους ντόκους γεμάτους με μπάζα και παλιοσίδερα. Τότε ακόμη δουλεύαν τα συμμαχικά συνεργεία μέσα στο λιμάνι προσπαθώντας να απομακρύνουν τα ναυάγια που βρίσκονταν σε κάθε γωνιά του. Κάποια ανελκύονταν ολόκληρα με τα στρύδια να τα έχουν καλύψει και κάποια ανατινάζονταν για να τα σηκώσουν οι γερανοί κομμάτι κομμάτι. Ίσως τότε να με συνεπήραν αυτές οι εικόνες με τα φρεσκοβγαλμένα σκουριασμένα σίδερα να λιάζονται στους ντόκους γιατί μεγαλώνοντας αποφάσισα να δοκιμάσω και αυτό σαν δουλειά. Αναφέρομαι στη δεκαετία του πενήντα που τα παλιοσίδερα από τα ναυάγια ήταν μια δουλειά που έφερνε ένα καλό μεροκάματο. Τότε τα ναυάγια στον Πειραιά είχαν ανελκυστεί και τα συνεργεία έκαναν καλές δουλειές στον Κορινθιακό και τον Ευβοϊκό. Άλλα μέχρι να τελειώσω και το φανταριλίκι είχαν πια καθαρίσει και αυτές τις περιοχές.
Μπαρκάρισα σε ένα πέραμα το καλοκαίρι του εξήντα ως πλήρωμα που είχαμε σκοπό να εξακριβώσουμε τη θέση κάποιων ναυαγίων γύρω από την Αστυπάλαια για τα οποία υπήρχε πληροφόρηση πως μπρούν να κοπούν. Το αφεντικό ήταν Ροδίτης και εγώ είχα εφεδρικό ρόλο καθώς τότε μάθαινα τη δουλειά. Στα βόρεια παράλια της Αστυπάλαιας έγινε κατάδυση σε ένα φορτηγό από τον πόλεμο, το οποίο όπως μας είπε ο δύτης ήταν σε πολύ καλή κατάσταση. Σημειώθηκε το στίγμα και θα ερχότανε το συνεργείο με το κρένι για να κάνει τη δουλειά. Δηλαδή ανατίναξη με μασούρια δυναμίτια και μετά ανέλκυση των κομματιών. Στην Αστυπάλαια που βγήκαμε μάθαμε από τους ψαράδες για ένα ναυάγιο στη Σύρνα και καθώς ήταν στη ρότα μας περάσαμε εκεί κατά την επιστροφή μας. Το ναυάγιο ήταν σε μικρό βάθος και έτσι βούτηξα και εγώ για να πάρω και εμπειρίες. Από το σχήμα του με την κοφτή πλώρη νόμιζα πως ήτανε κάποιο ρυμουλκό αλλά οι παλαιότεροι μου είπανε πως δεν ήταν γιατί είχε μικρή μηχανή. Η μηχανή του είχε φύγει από τη θέση της και είναι αυτή που είδα στη φωτογραφία σας. Πρέπει να έπεσε όταν ξύλωσαν την προπέλα του πλοίου, μιας και ήταν εύκολη ψαριά και καλά λεφτά. Τότε το ναυάγιο ήταν πιο καθαρό απόσο το βλέπω τώρα και υπήρχαν ρετάλια από μαδέρια ακόμη στο κατάστρωμα. Πάντως συγκινήθηκα που το ξαναείδα μετά από τόσα χρόνια και αγόρασα και το περιοδικό που έχει το άρθρο. Ήταν σε καλή κατάσταση και κάποιος είπε στο αφεντικό ότι θα μπορούσε να σηκωθεί ολόκληρο αλλά αυτός θυμάμαι οτι γέλασε και απάντησε χαρακτηριστικά Μπούμ! Και έκανε μια χειρονομία σαν έκρηξη. Σε μια βουτιά παρατήρησα ένα σιδερένιο ταμπελάκι στην πλευρά της μπαταρισμένης πλώρης και εκεί πιστεύω ότι έλεγε το όνομα του. Ήθελα να βουτήξω ξανά μπας και το διαβάσω αλλά δεν μπόρεσα να κατέβω ξανά γιατί ο καιρός φρεσκάρισε και τα μαζέψαμε.
Όταν γυρίσαμε στον Πειραιά τα πράματα είχαν αλλάξει γιατί εκεί κάτω στα νησιά εντοπίστηκε και ένα άλλο ναυάγιο. Το αφεντικό το έβαλε στο μάτι αλλά εμένα δεν μου άρεσε να μπλέξω σε καταστάσεις που ήταν επικίνδυνες και βγήκα από τα σχέδια τους. Από όσο έμαθα από άλλους αυτό το άλλο ναυάγιο έγινε αιτία να χάσει το αφεντικό το ενδιαφέρον του για το ναυάγιο της Σύρνας και έτσι γλίτωσε από τη δυναμίτιδα.
Μήνες αργότερα έλεγα τα κατορθώματα μου σε μια παρέα σε ένα καφενέ στη Δραπετσώνα με μπόλικες σάλτσες βεβαίως. Τότε ζούσανε ακόμη μαστόρια που είχανε ζήσει όλα τα γεγονότα της κατοχής και ξέρανε πράματα από όσα κάνανε οι Γερμανοί στο Πέραμα. Τότε έμαθα από ένα μπαρμπα-μάστορα που άκουσε την κουβέντα πως ήταν το Αθηνά που μετέφερε εβραίους στην πατρίδα τους. Μας είπε πως το καράβι το είχαν σηκώσει από τα Αμπελάκια που ήταν βυθισμένο και στο Πέραμα το επισκευάσανε όπως όπως. Μας είπε ότι του είχαν βάλει μηχανή από κάποιο γεμρανικό όχημα που είχαν αφήσει αυτοί στην οπισθοχώρηση τους. Τέτοιες πατέντες ήταν γνωστές στα μηχανουργεία στον Πειραιά. Τέτοια ήταν η ανάγκη που ότι μηχανή έβρισκαν την πατεντάρανε και τη βάζανε σε εργοστάσια ή καράβια. Είχα ακούσει και για ένα πσοτάλι που είχε βάλει στην Ιταλία μηχανή από γερμανικό υποβρύχιο.
Ελπίζω να μη σας κούρασα και σας ευχαριστώ.

Αγαπητέ κύριε Γιάννη, ευχαριστώ πολύ εσάς και την εγγονή σας για αυτή την τόσο ενδιαφέρουσα μαρτυρία.
Ευχαριστώ και τον Δημήτρη Γκαλών που την προ-κάλεσε

Με την ευκαιρία συνειδητοποίησα και πόσο (βάναυσα πολύ) λείπει η φωνή της δικής σας γενιάς από τον διαδικτυακό μας κόσμο...

Να είστε καλά
Μαρία

[Dimitris Galon]

@ Γιάννης 1940

Αγαπητέ κύριε Γιάννη,

το μήνυμα σας ήταν μια ευχάριστη και καλοδεχούμενη έκπληξη για μένα, και νομίζω ότι το ίδιο ισχύει και για όλα τα μέλη του φόρουμ.

Όπως έγραψε και η Μαρία, η φωνή της γενιάς σας λείπει πραγματικά πολύ από τον διαδικτυακό μας κόσμο. Ίσως να φταίει το ηλεκτρονικό μέσον και η με αυτό συνδεόμενη απρόσωπη ιδιότητα.

Όλα αυτά που γράφετε είναι πολύ ενδιαφέροντα, ειδικά όταν αναφέρονται από κάποιον που τα έχει ζήσει από κοντά. Επειδή υπάρχουν πολλά μέλη στον σύλλογο μας και στο φόρουμ μας, τα οποία ασχολούνται ιδιαίτερα με τα ναυάγια, θα ήθελα να σας ρωτήσω αν θα είχατε την καλοσύνη να συνδράμετε με πληροφορίες και συμβουλές, όπου μπορείτε, στις έρευνες μας.

Αν συμφωνείτε, και έχετε τον χρόνο και την διάθεση, θα ήθελα να σας θέσω μερικά ερωτήματα για τα ναυάγια της Αστυπάλαιας με τα οποία ασχολούμαι εδώ και καιρό.

Περιμένω την απάντηση σας, εδώ στο φόρουμ.

Σας ευχαριστώ πάρα πολύ εκ΄ των προτέρων
DG

[Dimitris Galon]

Στο τεύχος Μαρτίου 2012 του περιοδικού «Εφοπλιστής» υπάρχει το τέταρτο και τελευταίο μέρος του άρθρου μου για την «Αθηνά του Τζων».

Εύχομαι, σε όσους ενδιαφέρονται για την ιστορία των ναυαγίων του Ελληνικού Αρχιπελάγους, καλό διάβασμα.
DG

[Γιάννης 1940]

Σας ευχαριστώ όλους για το καλωσόρισμα. Νομίζω οτι οι γνώσεις σας είναι πολύ μεγαλύτερες από αυτές που είχαμε στα χρόνια του εξήντα και του εβδομήντα, οπότε από συμβουλές δεν νομίζω οτι μπορώ να προσθέσω κάτι που θα σας είναι χρήσιμο.

Για τα ναυάγια της Αστυπάλαιας αν είναι κάτι που γνωρίζω ευχαρίστως να σας το μεταφέρω.

[Έκτωρ]

κύριε Γιάννη, σας ευχαριστούμαι για την συμμετοχή σας στο φόρουμ. Ελπίζω να μας γράψετε περισσότερα ή να βρουν τα παιδιά του φόρουμ ένα τρόπο να μας δώσετε περισσότερες εικόνες από την εποχή εκείνη. Έμενα μου προκαλεί εντύπωση το γεγονός ότι στις φωτογραφίες του ναυαγίου δεν υπάρχουν καθόλου ψάρια. Η πρώτη σκέψη μου είναι ότι ένα απομονωμένο μέρος όπως η Σύρνα είναι ιδανικό μέρος για την δράση των αλιέων που χρησιμοποιούν δυναμίτες, μιας και η δραστηριότητα αυτή είναι παράνομη και πρέπει να γίνετε μακριά από τα μάτια του κόσμου. Η εικόνα που είχατε όταν καταδυθήκατε εκεί πέρα όσο αφορά τα ψάρια και την υπόλοιπη θαλάσσια ζωή ποια ήταν?

[Dimitris Galon]

Αρχικό μήνυμα απο Γιάννης 1940

Για τα ναυάγια της Αστυπάλαιας αν είναι κάτι που γνωρίζω ευχαρίστως να σας το μεταφέρω.

Αγαπητέ κύριε Γιάννη σας ευχαριστώ για την προθυμία σας να βοηθήσετε τις έρευνες μας!

Για το θέμα των Ναυαγίων της Αστυπάλαιας πατήστε εδώ.

Με εκτίμηση
DG

Υ.Γ.
Θα με ενδιέφερε κι΄ εμένα προσωπικά η απάντηση στο ερώτημα του Έκτωρα (βλ. μήνυμα #24).

[Physalia]

Αρχικό μήνυμα απο Dimitris Galon

Θα με ενδιέφερε κι΄ εμένα προσωπικά η απάντηση στο ερώτημα του Έκτωρα (βλ. μήνυμα #24).

+1


(αλλά δείτε και το υπόλοιπο μήνυμα του Dimitri Galon)

[Πολικός]

Αν και αντιλαμβάνομαι οτι το φόρουμ έχει περισσότερο ενδιαφέρον για το ναυάγιο ως τόπο κατάδυσης θα ήθελα να κάνω μια δυο ιστορικές αναφορές.


Διάβασα το εκτενές κείμενο του Δημήτρη Γκαλών στο περιοδικό Εφοπλιστής και πρώτα από όλα Δημήτρη θα ήθελα και εγώ να σε συγχαρώ για το αποτέλεσμα. Αν και στην Ελλάδα είχαμε πολλά αξιόλογα ναυτιλιακά έντυπα, αρκετά από τα οποία αφιερώνανε σελίδες σε ιστορικά θέματα, τα τελευταία χρόνια παρατηρώ να έχουν ως κύριο αντικείμενο θέματα επικαιρότητας. Κρίμα για αυτούς γιατί την επικαιρότητα τη βρίσκει κανείς στο ίντερνετ κάθε μέρα...


Σχετικά με το Γ' Μέρος τους αφιερώματος, θα μου επιτρέψεις Δημήτρη να κάνω μια - δυο διορθώσεις.


Στην πρώτη σελίδα αναφέρεις οτι η απορρόφηση των ακτοπλοϊκών εταιρίων στην ΑΕΕΘΕ έγινε το 1919. Στην πραγματικότητα μεγάλο μέρος των μετοχών της "Πανελληνίου Ατμοπλοΐας" αγοράστηκε το 1916, η "Κυκλαδική Ατμοπλοΐα" απορροφήθηκε το καλοκαίρι του 1916 όπως και η εταιρία Γουδή αλλά η εταιρία του Τζών Μακ Δούαλ δεν ακολούθησε παρά το καλοκαίρι του 1917.


Όπως γράφεις, ο θάνατος του Αντώνη Παληού οδήγησε στη σταδιακή εξασθένιση της εταιρίας του και στην τελική χρεωκοπία της. Ωστόσο η οικογένεια των ΜακΔούαλ δεν φαίνεται να σταμάτησε εκεί τη δράση της, και το 1923 ο υιός Τζων αγόρασε μαζί με άλλους ένα ατμόπλοιο 2.οοο τόνων το οποίο ονομαζόταν Ταντάχ.


Στη συνέχεια στο κείμενο, γίνεται λόγος για την "Πανελλήνιο Ακτοπλοϊκή Ένωση" ως ένας "φορέας που προέκυψε από την ένωση των ελληνικών ακτοπλοϊκών εταιριών". Στην πραγματικότητα η ένωση αυτή ήταν κάτι σαν τη σημερινή "Ένωση Επιβατηγού Ναυτιλίας" δηλαδή την πρώην "Ενωση Εφοπλιστών Ακτοπλοΐας". Ο ρόλος αυτού του οργάνου ήταν καθαρά θεσμικός και όχι επιχειρηματικός.


Ίσως έχει γίνει κάποια σύγχηση με τη "Διεύθυνση Θαλασσίων Μεταφορών" η οποία συστάθηκε το 1917 από την κυβέρνηση του Ελ.Βενιζέλου με σκοπό να αναλάβει τη διαχείριση του ακτοπλοϊκού στόλου. Ήταν η Διεύθυνση Θαλασσίων Μεταφορών που συστάθηκε για να εξυπηρετήσει τις πολεμικές ανάγκες και όχι η Πανελλήνιος Ακτοπλοϊκή Ένωσις. Το πείραμα αυτό απέτυχε και τα πλοία επανήλθαν στον έλεγχο των ιδιοκτητών τους το 1922, χωρίς αυτό το διάστημα να έχει αλλάξει το καθεστώς ιδιοκτησίας τους. Όπως και τα περισσότερα ακτοπλοϊκά έτσι και το Αθηνά υπάχθηκε στη εν λόγο Διεύθυνση το διάστημα 1917-1922.


Αν υπάρχει ενδιαφέρον για περαιτέρω ιστορικά στοιχεία, θα χαρώ να συνεισφέρω στη συζήτηση. Αλλά για το ναυάγιο μη με ρωτήσετε γιατί της Σύρνας δεν έχω δει ούτε τις ακτές της. Σε αυτό πιστεύω θα μας κατατοπίσει και ο κ.Γιάννης του οποίου την αφήγηση διάβασα με μεγάλο ενδιαφέρον.

[Πολικός]

Καλησπέρα Δημήτρη και υπόλοιποι φίλοι.
Σχετικά με τα νομικά έγγραφα που έχω στη διάθεση μου, σκοπεύω να τα αξιοποιήσω κάποια στιγμή οπότε θα προτιμούσα να παραμείνουν προς το παρόν στο αρχείο μου.

Υπάρχουν δυο-τρείς ακόμη φωτογραφίες που εκτιμώ οτι μπορεί να απεικονίζουν το Αθηνά. Άμα υπάρχει ενδιαφέρον μπορώ να τις ανεβάσω στο νήμα.

Μιας και ρώτησες για την περίοδο κατά την οποία το Αθηνά έμεινε ανενεργό, να θυμίσω οτι ο κύριος Γιάννης (Γιάννης 1940) ανέφερε στην αφήγηση του οτι

Αρχικό μήνυμα απο Γιάννης 1940

έμαθα από ένα μπαρμπα-μάστορα που άκουσε την κουβέντα πως ήταν το Αθηνά που μετέφερε εβραίους στην πατρίδα τους. Μας είπε πως το καράβι το είχαν σηκώσει από τα Αμπελάκια που ήταν βυθισμένο και στο Πέραμα το επισκευάσανε όπως όπως.

Στο άρθρο του "Εφοπλιστή" παραθέτεις μια κατάθεση του πλοιάρχου Εξαρχόπουλου που φέρει το πλοίο να έχει βυθιστεί κατά τη ρυμούλκηση του από το λιμάνι του Πειραιά το 1939.

Θα πρέπει να συμφωνήσω με τον κ.Γιάννη μιας και τα έγγραφα αναφέρουν πως το πλοίο ήταν ήδη το 1938 παροπλισμένο στα Αμπελάκια της Σαλαμίνας. Συγκεκριμένα αναγράφουν "Επεβλήθη αναγκαστική κατάσχεσις εν Αμπελακίους Σαλαμίνος... την 27η Οκτωβρίου 1938".

Όπως προανέφερα το Αθηνά κατά τη δεκαετία του τριάντα είχε εμπλακεί σε μακροχρόνια νομική διελκυνστίδα και γνώρισε αρκετές κατασχέσεις, συντηρητικές και μή.

Προφανώς αυτό οδήγησε σε εγκατάλειψη του σκάφους και ελλείψη συντήρησης θα παρουσιάστηκαν διαρροές οι οποίες το οδήγησαν στο βυθό.

[Dimitris Galon]

Καλησπέρα Πολικέ,

απόλυτα κατανοητό αυτό για τα νομικά έγγραφα.

Οι φωτογραφίες είναι ευπρόσδεκτες και εγώ προσωπικά θα τις έβλεπα με μεγάλη μου χαρά. Σε ευχαριστώ πάρα πολύ για την πληροφορία της κατάσχεσης του πλοίου στα Αμπελάκια, την 27η Οκτωβρίου 1938. Ήταν ένας κρίκος που μου έλειπε.

Παραθέτω εδώ τρεις σελίδες από τον βρετανικό φάκελο ADM 1-20776, με τις βρετανικές αναφορές και την κατάθεση του κυβερνήτη του ΑΘΗΝΑ Βασίλη Εξαρχόπουλο. Αν χρειάζεσαι ολόκληρο τον φάκελο, στείλε μου ΠΜ.

Με εκτίμηση
DG


Υ.Γ.
Δεν γνωρίζω αν η ανάλυση των συνημμένων επαρκεί. Αν όχι κατατόπισέ με.